ابهامات و ایرادات اجرای طرح زوج و فرد با سپری شدن ۱۰ سال از اجرای آن ، آیا اجرای طرح زوج و فرد در کلان‌شهرها به انتهای خود رسیده است؟آزمون و خطا با طرحهای غیر بومی تا چه زمانی ادامه دارد؟
از سال 1374 مطالعات طرحی در جلسات شورای عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور آغاز شد که امروزه از آن به عنوان طرح زوج و فرد یاد می‌شود. طراحان زوج و فرد در نظر داشتند با اعمال محدودیت‌های تردد در مناطق مرکزی شهر تهران میزان ترافیک تزریق شده به این محدوده را کاهش دهند تا از این طریق آلودگی هوا را نیز کنترل کنند. چند سالی اجرای این طرح در هاله‌ای از ابهام وجود داشت تا اینکه در آذر ماه سال 1384، با روی کار آمدن دولت نهم اجرای آن کلید خورد. در طول این سال‌ها جلسات کارشناسی متعددی به موضوع طرح زوج و فرد فعلی و نیازهایی که انتظار می‌رفت برآورده کند پرداخته شده است. گزارش‌هایی از دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی، وزارت کشور و شهرداری تهران دریافت می‌شود که نشان می‌دهد طرح زوج و فرد فعلی نتوانسته است انتظارات را برآورده کند. حال با سپری شدن 10 سال از اجرای طرحی که امروزه با این کیفیت در هیچ کجای دنیا اجرا نمی‌شود، ادامه آن با علامت سوال بزرگی روبرو شده است.در طرح زوج و فرد خودروها برمبنای رقم آخر شماره پلاکشان به دو دسته زوج و فرد تقسیم می‌شوند به این معنا که خودروهای با پلاک فرد تنها حق تردد در روزهای فرد و خودروهای با شماره پلاک زوج نیز به همین ترتیب. بنابر آنچه که مصوب شد محدودیت‌های تردد در این طرح در منطقه‌ای با وسعت 89 کیلومتر مربع، برابر با 13 درصد مساحت شهر تهران که با مجموع مساحت شهرهای اراک و قزوین برابری می‌کند، به اجرا درآمد.
اعمال محدوده زوج و فرد در تمام ایام سال برخلاف قانون است
ابتدا این طرح به صورت موقت و آزمایشی به اجرا درآمد و بنا بود که صرفا در روزهایی با آلودگی هوای بالا یعنی مواقع اضطرار اجرا شود. با سخت‌گیری‌ها و کنترل شدیدی که پلیس راهنمایی و رانندگی داشت، محدوده داخل طرح به طور قابل ملاحظه‌ای خلوت شد. مسئله‌ای که به مذاق مسئولینی که سوار بر خودروهای پلاک دولتی یا دارای آرم طرح ترافیک بودند و معاف از اجرای این طرح، خوش آمد! به سرعت طرح از موقتی به "موقتی دائم" تبدیل شد! یعنی طرحی که صرفا برای کاهش آلودگی هوا طراحی شده بود به یک طرح برای کاهش بار ترافیکی تبدیل شد. با این حال این طرح به صورت دائمی و در تمام روزهای سال به اجرا گذاشته شد و بعدها از سال 1389، زوج فرد با تغییراتی روبرو شد و شروع محدودیت‌ها از درب منازل به اجرا در آمد.
"مهدی یدی همدانی" دبیر شورای عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور درباره نحوه اجرای دائمی محدودیت‌های این طرح می‌گوید: "بررسی‌های حقوقی وزارت کشور ثابت می‌کند که اعمال محدوده زوج و فرد در تمام ایام سال برخلاف قانون است چرا که هر نوع محدودیت نیازمند وجود قانون است. بی‌تردید قوانین بازه محدودیت‌ها را مشخص می‌کنند و محدودیت‌هایی که برای کاهش آلودگی هوا وضع می‌شود، موقت هستند".
دوربین‌های زوج و فرد خاموش هستند؟
یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که از زمان اجرای طرح زوج و فرد مسئولان با آن روبرو شده‌اند این است که رفته رفته با ترفندها و شگردهایی که رانندگان برای ورود به محدوده استفاده می‌کنند حجم زیادی از خودرو به صورت غیر مجاز وارد محدوده می‌شوند که عملا در تهران، زوج و فرد به یک طرح سوری تبدیل شده است. گمانه‌هایی مبنی بر خاموش بودن دوربین‌های کنترل زوج و فرد در بین مردم شکل گرفته است. در این زمینه مهدی یدی همدانی گفت: "اگر محدوده زوج و فرد در تهران به صورت کامل کنترل شود باید روزی نزدیک به 300 هزار خودرو اعمال قانون شوند و این یعنی در یک ماه 9 میلیون برگه جریمه باید توسط پلیس صادر شود و تقریبا هر 10 روز یک بار به اندازه تمامی خودروهای درون شهر تهران باید برگه جریمه صادر شود".
زوج و فرد تنها 4 درصد در کاهش آلودگی هوای تهران موثر بوده است!
تخمین‌های متفاوتی درباره اثرات ترافیکی و زیست محیطی اجرای زوج و فرد وجود دارد. وحید حسینی مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای شهر تهران بیان می‌کند: "گزارش‌های مطالعاتی نشان می‌دهد که منطقه زوج و فرد در کاهش حجم ترافیک به ویژه در داخل محدوده تنها 20 درصد اثربخش بوده است که این میزان کم اثربخشی در حجم ترافیک به دلیل استثناهای زیادی است که در طرح زوج و فرد در نظر گرفته شده است".
مهندس سیدجعفر تشکری هاشمی معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری درباره میزان اثرگذاری زوج و فرد بیان داشت: "طرح زوج و فرد در شهر تهران با ایجاد 50 درصد محدودیت تردد تنها توانسته 4 درصد در کاهش آلودگی هوا نقش داشته باشد، که باید جلوی تولید آلودگی را در پایتخت گرفت".
شاید بیان تمام نکات منفی و ایرادات این طرح نیاز به وقت و حجم بالایی از نوشته را داشته باشد در ادامه به مهم‌ترن آنها به صورت تیتر وار اشاره می‌شود:
افزایش تعداد خودروها در سطح شهر، خریدن دو ماشین با پلاک‌های زوج و فرد
اعمال محدودیت 50 درصدی در تردد برای شهروندان
تردد خودروهای فرسوده در محدوده طرح
کاهش تاثیر در اجرای طولانی مدت
غیرهوشمندانه بودن طرح در تقسیم بندی خودروها
عدم توجه به میزان آلایندگی خودروها
غیر قانونی بودن اجرای طرح در تمام ایام سال
در نظر گرفتن استثناهای بسیار زیاد برای ورود به محدوده طرح
فروش آرم‌های اجازه ورود به محدوده زوج و فرد توسط شهرداری تهران
کنترل ضعیف پلیس بر متخلفان ورود به محدوده طرح
از یک میلیون خودرویی که وارد محدوده زوج و فرد می‌شوند، 300 هزار دستگاه متخلف هستند
به نظر می‌رسد با اشاره به موارد بالا و کاهش اثرگذاری این طرح بر میزان آلودگی هوا و ترافیک، امروز باید به این سوال پاسخ داد که آیا طرح زوج و فرد به ایستگاه پایانی خود نزدیک شده است؟ آیا طرحهای وارداتی از این قبیل که متناسب با شرایط بومی کشورمان نیستند می‌توانند پاسخ‌گوی نیازهای جامعه باشند؟
منبع: نسیم
مخاطبان پایگاه خبری «مجله ماشین» از این پس می‌توانند مهم‌ترین اخبار روز خودروسازی ایران و جهان را در اسرع وقت روی تلفن همراه و رایانه خود دریافت کنند.
جهت عضویت از طریق لـیـنـک زیر وارد کانال پایگاه خبری «مجله ماشین» شوید و گزینه join (پیوستن) را بزنید.
telegram.me/machine_magazine