بسیاری از افراد جامعه بر این اعتقاد هستند که نتیجه توافق هستهای و رفع تحریمها باید تأثیر مستقیم روی قیمت کلیه اجناس مخصوصاً خودرو داشته باشد و آن را تا حدود قابل توجهی کاهش دهد و قیمت خودرو که طی چند سال اخیر افزایش شدیدی را تجربه کرده به یکباره پس از رفع تحریمها به همان قیمت چند سال گذشته برگردد.
در گذشته نرخ دلار برای سالیان متوالی بهصورت دستوری و با حمایت دولت کنترل و ثابت نگه داشته می شد پس از تغییرات در شرایط سیاسی و تصمیمگیری برای رسیدن به نرخ واقعی دلار و برداشتن حمایتهای دولت و بانک مرکزی نرخ ارزی افزایش پیدا کرده و در بازار آزاد تقریباً 3 برابر شد.
در گذشته در روزهایی که جلسات 1+5 در حال نشست و طرفین مذاکرات برای رسیدن به توافق بودند قیمت دلار دستخوش تغییرات میشد و زمانی که خبر از به نتیجه رسیدن و توافق طرفین توسط اخبار به گوش میرسید قیمت کاهش ولی بلافاصله پس از تمدید نشستها و ملاقاتها برای دور بعدی قیمت ارز به حالت قبل و حتی بالاتر بر میگشت این روند ادامه داشت تا نهایتاً پس از دستیابی به توافق مقرر شد تا طبق برنامه برجام کلیه تحریمها لغو شود که بلافاصله نرخ ارز برای چند ساعت کاهش نشان داد و قیمت دلار به 3150 تومان رسید ولی مجدداً به قیمت 3250 رسید که در حال حاضر و در زمان نگارش این مطلب 3350 تومان است.
این بدین معنی است که قیمت دلار و سایر ارزها در همین قیمت به تعادل رسیده و باید به این باور برسیم که حدود 3300 تومان قیمت واقعی دلار بوده که در شرایط تحریم هم بسیاری از کارشناسان و افراد آگاه به علم اقتصاد پیشبینی کرده بودند که در شرایط پسا تحریم کاهش نرخ ارز را نخواهیم داشت ضمن اینکه معاون اول رئیس جمهور و رئیس بانک مرکزی هم در مصاحبههای خود اعلام کردند که هیچ برنامهای برای کاهش نرخ ارز نداریم در نتیجه کاهش قیمت دلار زیر به 3 هزار تومان بیشتر شبیه به یک رؤیا است.
چند وقتی است که خبرهایی از یکسانسازی نرخ ارز و داشتن نرخ ارز واحد به گوش میرسد شاید برداشت اکثر مردم از این خبر کاهش نرخ ارز بازار آزاد و نزدیک شدن به ارز مبادلهای بود در صورتی که در عمل خلاف آن را شاهد هستیم و در حال حاضر دلار مبادلهای با شیب ملایم بهصورت صعودی در تعقیب دلار بازار آزاد است تا پس از رسیدن به نرخ ارز بازار آزاد شاهد یکسانسازی نرخ ارز و بهطور کل افزایش ارز خواهیم بود اما سؤال اینجاست که چرا با توجه به عدم کاهش قیمت دلار بازار و افزایش نرخ ارز مبادلهای، قیمت اتومبیل در حال حاضر کاهش یافته است؟
پاسخ این سؤال چیزی جز شرایط رکودی اقتصاد کشور نیست. سیاستهای انقباضی دولت که به منظور کنترل نقدینگی صورت گرفته و هدف اصلی آن بازگرداندن آرامش و ثبات به فضای اقتصادی کشور بوده متأسفانه در حال حاضر به حالت رکود رفته و کاملاً فلج شده است بهطوریکه هیچ جنب و جوشی در بازار صنوف مختلف اعم از مسکن،خودرو و ... وجود ندارد و در نتیجه بحثهای مختلف اقتصادی که مانند دومینو به هم مرتبط هستند حالت رکود را به هم منتقل میکنند و متأسفانه بسیاری از تولیدکنندگان و واردکنندگان و. . . دچار شرایط بحرانی میشوند و برای رهایی از این شرایط و جذب نقدینگی مجبور میشوند کالاهای خود را با ضرر و حتی پائینتر از قیمت تمام شده به فروش برسانند که این اتفاق برای اتومبیلهای وارداتی نیز افتاده و کاهش قیمت که این چند ماهه شاهد آن بودیم صرفاً بدین علت است.
در شرایطی که روز به روز قیمت دلار و هزینههای مربوط به واردات افزایش مییابد قیمت خودرو نیز باید افزاش یابد و هیچ دلیل و توجیهی برای کاهش قیمت وجود ندارد. قیمت تمام شده خودروی وارداتی براساس سه فاکتور اصلی تعیین میشود: قیمت خرید خودرو در کشور مبدأ، نرخ ارز و هزینههای واردات خودرو (هزینه حمل و ترخیص و شمارهگذاری و. . .)
قیمت خرید خودرو در کشور مبدأ: معمولا ثابت بوده و تغییرات خاصی ندارد مگر در شرایط خاص مانند تغییر اتاق و Face Lift و Redesign برای سال جدید میلادی که اغلب فروش نمونه اتاق قدیم با قیمت پائینتر و فروشهای ویژه به منظور خالی کردن موجودی نمایندگیها صورت میگیرد مانند کاهش قیمت توسان مدل 2015 بهدلیل حضور و عرضه مدل 2016 با ظاهر زیبا و کاملاً متفاوت اما در شرایط فعلی همه ثبت سفارشها منقضی شدهاند و در حال حاضر واردات اتومبیل فقط برای نمایندگیهای رسمی امکانپذیر است لذا نمیتوان از این کاهش قیمتی ویژه استفاده کرد.
نرخ ارز:که طی سالیان اخیر مهمترین عامل تعیین کننده قیمت خودرو و نوسانات آن بوده است. روند تغییرات نرخ ارز و اخبار و مصاحبههای مسؤولین هیچ خبری از کاهش نرخ ارز را نمیدهد ضمن اینکه به احتمال زیاد پس از گذر از شرایط رکود و با افزایش میزان نقدینگی و تقاضا برای واردات، افزایش نرخ ارز دور از ذهن نیست.
هزینههای مربوط به واردات خودرو:مانند تعرفه گمرکی و حقوق و عوارض و نرخ ارز مبادلهای و مالیات و دارایی و هزینه ثبت سفارش و ترخیص و شمارهگذاری و سایر هزینهها که طی سالیان اخیر روند افزایشی داشته است. نرخ ارز مبادلهای که برای محاسبه حقوق و عوارض گمرکی برای ترخیص در نظر گرفته میشود هفته به هفته در حال افزایش است (نرخ ارز مبادلهای برای واردات روز شنبه هر هفته تعیین و تا چهارشنبه کلیه ترخیصها با این نرخ صورت میگیرد.)
این افزایش قیمت تدریجی نرخ ارز باعث افزایش حقوق و عوارض گمرکی میشود بهطور مثال هزینه ترخیص و پرداختی حقوق و عوارض گمرکی برای هیوندای سانتافه هر 20 روز حدود 500 هزار تومان افزایش پیدا میکند.
از طرف دیگر آخرین مهلت ثبت سفارش اتومبیلهای وارداتی که شرکتهای شخصی و غیربرند توسط آنها اقدام جهت واردات خودرو میکردند به پایان رسید و در حال حاضر امکان واردات وجود ندارد و فقط باید از طریق نمایندگیها و با قیمت بالاتر (بهدلیل عرضه انحصاری خودرو) اتومبیل مورد نظر را خریداری کرد ولی در حال حاضر برخی از نمایندگان خودرو وارداتی حاضر هستند که در ازای دریافت 3 درصد ارز سیف خودرو امکان واردات برای سایر افراد را نیز فراهم کنند که در این صورت باز هم افزایش قیمت تمام شده خواهیم داشت.
مسئله بعدی زمزمه دریافت 9 درصد مالیات بر ارزش افزوده در شمارهگذاری بوده که باید مانند 10 درصد ارزش گمرکی که در شمارهگذاری پرداخت میشود این 9 درصد نیز بهعنوان مالیات بر ارزش افزوده دریافت شود که هنوز قطعی نشده و شرایط آن بهطور کامل و دقیق مشخص نشده است که در صورت تحقق آن باز هم به قیمت تمام شده اتومبیلهای وارداتی اضافه خواهد شد.
با بررسی موارد ذکر شده به این نتیجه خواهیم رسید که اگر عوامل ذکر شده را تعیین کننده اصلی قیمت تمام شده خودرو وارداتی بدانیم با افزایش تک تک موارد قطعاً قیمت خودرو افزایش خواهد یافت و کاهش قیمت که در حال حاضر شاهد آن هستیم مقطعی بوده و تحت تأثیر شرایط رکودی بازار رقم خورده است.
نهایتاً در شرایط پس از تحریم امید چندانی به ارزان شدن خودرو نداریم اما امیداوریم با رفع تحریمها و مساعد شدن روابط ایران با کشورهای توسعه یافته بتوانیم از ظرفیتهای داخلی استفاده کنیم و از فرصتهای پیش آمده مانند پیشنهادهای کمپانی مرسدسبنز و فولکس واگن نهایتاً بهره را ببریم تا این سرمایهگذاریها منجر به انتقال دانش فنی و تکنولوژی و تجهیزات پیشرفته به کشور شود شاید شرایط فعلی بهترین زمان برای شروع دوباره خودروسازان داخلی برای رسیدن به پیشرفت و ارتقاء سطح و ارتقاء کیفیت مطابق با استاندارد روز جهانی باشد.