حفظ و نگهداری فضای سبز شهری، یکی از مهم‌ترین وظایف شهرداری‌ها است که به‌ویژه در کلان‌شهرهایی مانند تهران، با توجه به تعداد زیاد درختان و تأثیر آن‌ها بر کیفیت زندگی شهروندان، اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند. بر اساس تقسیم‌بندی‌های جغرافیایی، هر ناحیه و منطقه شهری به پیمانکارانی برای مراقبت از درختان خود اختصاص داده می‌شود که باید به‌طور منظم وضعیت درختان را بررسی و در صورت وجود خطرات احتمالی، شهرداری را مطلع کنند. اما در صورت کوتاهی و عدم انجام این وظایف، شهرداری موظف است خسارات وارده را جبران کند. در این مقاله، به بررسی مسئولیت شهرداری در قبال درختان و آسیب‌های احتمالی ناشی از سقوط آن‌ها بر روی خودروها خواهیم پرداخت.
در تهران، بر اساس تقسیم‌بندی‌های جغرافیایی، هر منطقه و ناحیه مسئولیتی برای نگهداری و مراقبت از درختان دارد. پیمانکاران مربوطه موظفند وضعیت درختان را به‌طور مداوم ارزیابی کرده و در صورتی که علائمی از پوسیدگی یا شکستگی مشاهده کنند، این موضوع را به شهرداری منطقه اطلاع دهند تا در صورت لزوم، درخت قطع یا جابجا شود. در این روند، کمیسیون‌های ارزیابی تصمیم‌گیری می‌کنند که آیا درخت باید قطع شود یا خیر و آیا نیاز به غرس درخت جدید در محل است.
وظیفه شهرداری‌ها در نگهداری و حفظ فضای سبز شهری به‌ویژه در معابر عمومی یک مسئولیت قانونی است که در صورت وقوع خساراتی به اموال یا افراد به دلیل عدم مراقبت مناسب از درختان، شهرداری موظف به جبران این خسارات است. بر اساس قانون مسئولیت مدنی، چنانچه ثابت شود که عدم اقدامات پیشگیرانه یا غفلت از نگهداری صحیح درختان منجر به حادثه‌ای مانند سقوط درخت بر روی خودرو شده است، شهرداری مسئول جبران تمامی خسارات خواهد بود.
یک مثال واضح از این نوع مسئولیت زمانی است که درختی پوسیده یا شکسته در یک معبر عمومی وجود داشته باشد و شهرداری با وجود اطلاع قبلی از وضعیت درخت، اقدامی برای اصلاح یا قطع آن انجام نداده باشد. در چنین شرایطی، حتی اگر طوفان یا باد شدید باعث سقوط درخت شود، این عوامل نمی‌توانند عذر موجهی برای کوتاهی شهرداری محسوب شوند. زیرا وظیفه نظارت بر وضعیت درختان و حفظ ایمنی شهروندان به‌طور کامل بر عهده شهرداری است.
شهرداری‌ها به عنوان سازمان‌های عمومی که مسئول اداره معابر شهری و فضای سبز هستند، باید تدابیر لازم را برای جلوگیری از وقوع چنین حوادثی بیاندیشند. نظارت دقیق و اقدامات پیشگیرانه همچون هرس به‌موقع، شناسایی درختان آسیب‌دیده و اصلاح وضعیت آن‌ها، می‌تواند از بروز خسارات جدی جلوگیری کند.
در نهایت، اگر ثابت شود که درختی بر اثر پوسیدگی یا عدم مراقبت مناسب دچار آسیب شده و سقوط کرده است، حتی اگر طوفان تنها عامل کمکی بوده باشد، شهرداری همچنان باید مسئول شناخته شود و خسارات وارده را جبران کند.
نگهداری صحیح از درختان معابر عمومی و ارزیابی منظم وضعیت آن‌ها، نه تنها به حفظ زیبایی و سرسبزی شهر کمک می‌کند، بلکه از بروز حوادث ناگوار و خسارات مالی به شهروندان نیز جلوگیری می‌کند. مسئولیت شهرداری در قبال این وظیفه حیاتی است و در صورت کوتاهی در انجام آن، باید نسبت به جبران خسارات وارده به‌ویژه در صورت سقوط درخت بر روی خودروها پاسخگو باشد.