«خبرماشین» - مهندس اشکان معصومی / عبارت فیس لیفت (Face Lift) به معنای ارتقاء ظاهری در صنعت خودروسازی شامل ایجاد تغییرات ظاهری روی بدنه خودرو و تزئینات داخل کابین است. اینگونه تغییرات در شرکت های خودروسازی مطرح دنیا رواج چشمگیری داشته، به نحوی که خودروسازان بزرگ، دو تا سه سال بعد از تولید و عرضه یک محصول جدید به بازار، اقدام به ایجاد تغییراتی روی ظاهر خودرو میکنند و به این ترتیب خودرویی با پلتفرم قبلی، ولی با ظاهری جدید، به بازار ارائه میشود.
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «خبرماشین»، تولید مدل جدید یک خودرو، ۱۰ سال به طول میانجامد و در این مدت، شرکت خودروساز دو یا سه محصول با فیس لیفت یا تغییرات ظاهری جدید به بازار عرضه میکند. این در حالی است که شرکت خودروساز پس از گذشت ۱۰ سال، پلتفرم خودرو را به طور کلی تغییر میدهد. در این مطلب به مقایسه مفهوم فیس لیفت در ایران و جهان میپردازیم.
مفهوم فیس لیفت نزد خودروسازان جهان
خودروسازان بزرگ جهان که میزان تولید بالایی داشته و در هر سال چند مدل خودرو تحویل بازار میدهند، برای توسعه بازار و استفاده بهینه از خطوط تولید یک خودروی خاص، در شکل ظاهری آن خودرو تغییراتی ایجاد میکنند. سه نوع تغییر معمول است: Redesign، Major Facelift و Minor Facelift.
Redesign (طراحی مجدد)
در این نوع تغییر، محصول جدید در طراحی، هیچ نشانهای از خودروی نسل قبل ندارد و دارای ظاهری متفاوت است چون پلتفرم خودرو به طور کلی تغییر مییابد. برای مثال مرسدس بنز C-Class مدل 2014 یک ریدیزاین از مرسدس بنز C-Class مدل 2012 است، چون در آن نشانهای از طراحی مرسدس بنز نسل قبل نمیبینید. ریدیزاین کردن یا طراحی مجدد یک خودرو، به عوامل زیادی مانند تولید بلند مدت یک طرح درخط تولید، ایجاد تحول در طراحی، یا ارائه طرحهای متفاوت برای رسیدن به یک طرح خاص، بستگی دارد.
Major Face Lift (تغییر عمده در ظاهر)
فیس لیفت ماژور، ایجاد تغییرات عمده و اصلی در طراحی خودرو، روی همان پلتفرم قبلی بوده که شامل تغییر طراحی ظاهر بدنه، کابین و داشبورد، افزایش آپشنها، تجهیزات جدید و حتی تغییر نوع موتور خودرو است. مثلاً رنو داستر نسبت به رنو لوگان، دچار فیس لیفت عمده شده، چرا که طراحی بدنه، نوع کلاس خودرو، چراغهای جلو و عقب، داشبورد و حتی گیربکس و موتور خودرو نیز تغییر یافته، ولی روی همان پلتفرم قبلی ساخته شده است.
Minor Face Lift (تغییر جزیی در ظاهر)
در فیس لیفت مینور، طرح کلی بدنه و داشبورد حفظ میگردد و تغییرات جزیی در ظاهر خودرو ایجاد میشود. مثلاً مرسدس بنز C-Class سال 2012 نسبت به مدل 2010 دچار فیس لیفت مینور یا جزیی شده، چرا که تنها طراحی سپر و چراغهای جلو دچار تغییرات ناچیزی شده است.
هر شرکت خودروسازی، عملاً چند سال بعد از تولید، تغییراتی در طراحی بدنه، اتاق و یا امکانات آن محصول ایجاد میکند و آن را به عنوان یک مدل فیس لیفت به بازار میفرستد. برخی اوقات این تغییرات حتی شامل نوع موتور خودرو و پلتفرم نیز میشود.
سیر تحول یک مدل خودرو بر اساس احساس نیاز شرکت سازنده آن و با توجه به پارامترهای متعددی صورت میگیرد؛ پارامترهایی مانند زمان تغییرات ظاهری در بین رقبا، بالا رفتن تکنولوژی و کاهش محدودیتهای طراحی، استفاده بهینه از خط تولید، به خطر افتادن جایگاه یک مدل خودرو در بازار و تغییر سیاستهای شرکت سازنده که همه اینها در تغییر و تحول یک مدل خودرو تأثیر خواهند گذاشت.
خودروسازان مطرح دنیا در زمینه طراحی خودرو پیشرفتهای زیادی کردهاند و معمولاً خود آنها دارای مراکز تخصصی طراحی هستند و یا با یک یا چند شرکت تخصصی طراحی بزرگ قراردادهای کلان منعقد میکنند. به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «خبرماشین»، طرحهای زیادی توسط مراکز تخصصی خودرو برای تغییر مدلهای تولیدی به خودروسازان ارائه میگردد و از بین آنها بهترینها برای تولید مدل کانسپت انتخاب میشوند و در خصوص طرح کانسپت از طریق رونمایی در نمایشگاههای بینالمللی، از مردم نظرسنجی میشود.
البته بسیاری از خودروهای کانسپت با وجود اینکه در نمایشگاههای بینالمللی خودرو مورد استقبال افراد زیادی قرار میگیرند، ولی به دلیل طراحی خاص و نیاز به سرمایهگذاری هنگفت برای تولید آنها، در حد یک طرح مفهومی باقی میمانند و تنها نشانههایی از آن، در مدلهای جدید و طرحهای آینده کمپانی استفاده خواهد شد.
طراحان برتر دنیا اکثراً از کشورهای ایتالیا یا آلمان هستند که با شرکتهای معروف خودروسازی دنیا و یا شرکتهای تخصصی طراحی خودرو در زمینه تغییر ظاهری خودرو (فیس لیفت) همکاری میکنند.
با بررسی طراحی بدنه خودروهای پرطرفدار خارجی، به این نکته پی خواهیم برد که علیرغم اعمال تغییرات در مدل اینگونه خودروها، فرم اصلی و طراحی بدنه تغییر خاصی نکرده و تا حدودی ثابت و قابل شناسایی باقی مانده است. این امر به دلیل وجود ژن مشترک یا همان DNA یکسانی است که در طرح خانواده آنها وجود دارد. به عنوان مثال، برای محصولات کمپانی پورشه آلمان تا چندین سال امکان تولید وجود دارد، چرا که مشتریان پورشه خواستار محصولاتی با همان طرح اولیه پورشه هستند و چنین خودروسازی تنها با توجه به الزامات قانونی و محدودیتهای زیست محیطی، با حفظ طرح اصلی و DNA خودرو، تغییرات فیس لیفت خود را روی محصولات جدید انجام میدهد.
خودروسازان کره جنوبی با بهکار گرفتن مدیران، مهندسان و طراحان شرکتهای مطرح خودروسازی دنیا گامهای بلندی در زمینه طراحی خودرو و فیس لیفت مدلهای قبلی خود برداشتهاند. در این شرکتهای خودروسازی، تغییرات ظاهری و سیستمی به یکباره انجام میشود و هر چند سال یک بار مدل جدیدی با تغییر طراحی و ارتقاء موتور و سیستمهای ایمنی جدید توسط آنها ارائه میشود. به همین دلیل، طول عمر یک مدل خودرو در خط تولید این کارخانهها از 10 به 4 سال کاهش یافته و نسل جدید یک خودرو با ایجاد تغییرات در طراحی ظاهری، کیفیت، ایمنی و حتی تغییر موتور به بازار ارائه میشود.
خودروسازان بزرگ دنیا در حال حاضر برای تغییرات مدل 10 سال بعد برنامهریزی و طراحی میکنند و در مدت 4 تا 5 سال چند مدل کانسپت طراحی کرده و یک مدل جدید با تغییر طرح کلی به بازار عرضه میکنند. حتی خودروسازان چینی در سالهای اخیر با آرایش خودروهای خود و کپی کاری از خودروسازان بزرگ، بدون توجه به مشخصات فنی محصولاتشان، توانستهاند به مدلی موفق و مناسب برای فیس لیفت خودروها و به دست آوردن بازار کشورهای جهان سوم تبدیل شوند، این در حالی بوده که زمان فیس لیفت برخی خودروهای چینی حتی تا 2 سال کاهش یافته است.
مفهوم فیس لیفت نزد خودروسازان ایران
در چند سال اخیر، خودروسازان ایرانی نیز به اهمیت تغییر ظاهری محصولات یا همان فیس لیفت پی بردهاند، ولی با توجه به اینکه عمر این هنر یا صنعت در شرکتهای خودروسازی داخلی کم است، لذا باید برنامههای منسجم تری برای این امر تدوین کنند.
فرآیند تغییر ظاهر خودرو در خودروسازی ایران از 4 سال قبل آغاز شده که دارای روندی مثبت بوده، هر چند که خودروسازان ایران در ابتدای مسیر فیس لیفت هستند، ولی به دلیل ارزیابی مثبت روند تغییر ظاهر خودروهای داخلی، باید مورد تشویق قرار گیرند و تجهیزات و تسهیلات مورد نظر برای پیشبرد این امر در اختیارشان قرار گیرد.
در این خصوص باید از تجربیات خودروسازان بزرگ دنیا استفاده کرد، چرا که اینگونه شرکتها در زمینه تغییر طراحی محصولات خود با شرکتهای تخصصی طراحی خودرو قرارداد منعقد میکنند و طی چندین سال از مشاوره طراحی آن ها بهره میبرند، ولی در ایران با توجه به میزان پایین تولید خودرو و همچنین عدم وجود شرکتهای طراحی خودروی بینالمللی، این امر هنوز امکانپذیر نشده است.
روال تغییر طرح در ایران کمی متفاوت بوده و معمولاً بعد از ارائه مشخصات طرح اولیه توسط خودروساز، با استفاده از برگزاری مسابقه طراحی بین طراحان خودروی کشور، چند طرح خاص انتخاب میشوند و در خصوص طرحهای ممتاز از یک جامعه آماری شامل مشتریان و مصرف کنندگان، نظرخواهی صورت میگیرد و پس از نظرسنجی، طرح انتخابی اکثریت مردم برای اجرا، نهایی میشود.
برای مشتریان ایرانی اولویت نخست در خرید خودرو، قیمت است و تجهیزات و امکانات، در مرتبه بعدی قرار میگیرند. از این رو خودروسازان داخلی برای فروش خودروهای فیس لیفت خود، باید هزینههای تولید را به نحوی تنظیم کنند که مشتریان توانایی و امکان خرید خودرو را داشته باشند. به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «خبرماشین»، در این راه بخش آکادمیک علوم مهندسی خودروی کشور، در حال طراحی و ارائه یک پلتفرم مشترک است تا چند خودرو بر مبنای آن تولید گردد. در این روند، به دلیل یکسان بودن پلتفرم محصولات، هزینههای تولید کاهش مییابد و اکثر هزینههای تولید در بخش طراحی بدنه و داشبورد که در معرض دید مصرف کننده هستند، صرف خواهد شد.
متأسفانه در خودروهای ایرانی، DNA مشترک طراحی وجود ندارد و خودروسازان داخلی، الزامی برای وفادار ماندن به طرح اولیه و DNA مشترک خانواده محصولاتشان نمیبینند. از همین رو ارائه یک مدل جدید در بازار با تنوع نظرات مشتریان و مصرف کنندگان مواجه خواهد شد و به همین دلیل طراحی ظاهری خودروهای داخلی تغییر چندانی نکرده است، ولی در خودروسازان خارجی به دلیل برنامهریزیهای دقیق، کلیه این تغییرات یکباره انجام شده و تنها در مدت 4 سال، مدل جدید یک خودرو با تغییرات عمده ظاهری و تکنولوژیک به بازار عرضه میشود.
این در حالی است که در ایران تغییرات یک مدل خودرو براساس نیازهای ضروری انجام میشوند که با توجه به عدم تغییر ظاهری خودرو، باعث قابل مشاهده نبودن بسیاری از تغییرات انجام شده میگردد.
در ایران فیس لیفتهای سایپا X111، پارس تندر و سورن از نمونههای موفق خودروسازان داخلی محسوب میشوند که به ترتیب تغییر یافته خودروهای پراید هاچبک، رنو تندر و سمند هستند. مثلاً وانت آریسان بعد از نیم قرن به عنوان فیس لیفتی برای پیکان وانت معرفی شده که علاوه بر تغییرات ظاهری، به کولر، استاندارد آلایندگی و فرمان هیدرولیک مجهز شده، در صورتی که در خودروسازان خارجی، این تغییر مدل تنها در مدت 4 تا 5 سال صورت میگیرد.
ذکر این نکته لازم است که تغییرات ظاهری کوچکی مانند تغییر چراغ، گلگیر یا در موتور، همانند تغییری که در خودروی سایپا132 نسبت به 131 ایجاد شد، برخلاف تصور عامه، مشکل بوده و به تستهای مختلف فنی، هزینه بالا و زمان زیادی نیاز دارد، یا مثلاً نصب موتور ملی و ترمز ABS روی خودروی سمند که نتیجه فعالیتهای مهندسی بوده و با توجه به بضاعت خودروسازان داخلی، قابل تقدیر است.
خودروسازان موفق بینالمللی از هم اکنون تغییرات طرح 10 سال بعد خود را برنامهریزی میکنند، در صورتی که خودروسازان داخلی، امروز به رفع ایرادات محصولات جاری پرداخته و کارهایی را انجام میدهند که باید چند سال قبل به آنها میپرداختند، مثل کاهش میزان آلایندگی خودروها، طراحی گیربکسهای اتوماتیک و تولید موتورهای سبک. به عنوان مثال، فیس لیفت دنا بعد از 15 سال از خودروی سمند تولید و به بازار عرضه شد، در حالی که خودروسازانی همچون هیوندای یا تویوتا در این مدت، 4 یا 5 تغییر طرح کلی داشته و چند مدل مختلف به بازارهای جهانی عرضه کردهاند.
کوتاه کردن زمان تغییرات طراحی و ظاهری محصولات داخلی، نیازمند ایجاد مراکز تخصصی طراحی و توسعه خودرو بوده و از طرف دیگر، خودروسازان باید فعالیتهایی نظیر مطالعات بازار و نیازسنجی مصرفکنندگان را جدی تر بگیرند. به عنوان مثال، علیرغم اصلاحات فنی زیادی که از ابتدای تولید پراید در آن ایجاد شده، این تغییرات برای مشتریان قابل لمس نبوده اند، چرا که ظاهر این خودرو نسبت به گذشته، تغییر زیادی نکرده است.