مهندس اشکان معصومی/ نصب پلاک خودرو به منظور شناسایی خودرو و مالک آن، اولین بار در سال 1893 در کشور فرانسه به وجود آمده و تا سال 2015 عمر آن به 122 سال میرسد. در این مدت پلاکهای خودرو تکامل یافته که نتیجه آن طراحی اصولی و کاربردیتر شدن آنها بوده است. در ابتدا پلاک تنها برای خودروهای شخصی به کار میرفت ولی به تدریج کاربرد آن در موتورسیکلت، کامیون و حتی خودروهای دولتی نیز رواج پیدا کرد.
پلاک خودروها معمولاً یک تکه از آهن، آلومینیم یا پلاستیک بوده که روی وسایل نقلیه موتوری، کامیونها و تریلرها جهت شناسایی آنها و مالکین مربوطه نصب میشود. این شماره معمولاً از اعداد یا حروف و یا ترکیبی از آنها تشکیل شده است. پلاک خودرو برای کلیه وسایل نقلیه، منحصربهفرد بوده و در برخی از مناطق این کد به صورت منطقهای یا کشوری در نظر گرفته میشود.
پلاک خودرو اولین بار در چه کشورهایی استفاده شد؟
پیش از به کارگیری پلاک خودرو در فرانسه، در ایالت ویکتوریا در کشور کانادا از سال 1884 پلاکهایی برای کالسکهها استفاده میشد که البته توسط اسب کشیده میشدند اما برای اولین بار در سال 1893 دولت فرانسه برای خودروهای پلیس خود از پلاک استفاده کرد.
پس از فرانسه، دولت آلمان در سال 1896 و هلند در سال 1898 نصب پلاک خودرو را اجباری کردند. در آمریکا، کاربرد پلاک خودرو از سال 1901 و در نیویورک آغاز شد. با وجود اینکه مالکان خودرو در نیویورک موظف به نصب پلاک روی خودرو بودند، ولی هیچ ارگان دولتی پلاک خودرو را به آنها تحویل نمیداد و مالکان خودرو باید شخصاً پلاک خود را میساختند. این روند تا سال 1903 ادامه یافت تا اینکه ایالت ماساچوست برای اولین بار پلاکهای یکسانی از جنس آهن با روکش لعاب را به مالکان خودروها ارائه کرد که البته تولید آنها بر عهده دولت آمریکا بود.
در دهه 1910 استفاده از فلز در پلاک خودرو به جای چرم، برزنت، سرامیک و چوب رواج یافت و در 1920 پلیس ماساچوست در زندان ایالتی چارلزتون پلاک خودروهای ویژه این ایالت را تولید کرد. در 1931 ایالت پنسیلوانیا برای خودروها پلاک شخصی ارائه کرد. در 1948 روی پلاک خودروهای آیداهو، عکس برگردان سیب زمینی توسط دست اعمال میشد و پس از آن روی پلاک لاک الکل زده میشد.
در 1956 اندازه پلاکهای خودرو در تمام ایالتهای آمریکا از 15 سانتیمتر به سایز استاندارد 30 سانتیمتر تغییر یافت.
در سال 1957 در ماساچوست، اولین پلاک برای رانندگان معلول که عضوی از بدن خود را از دست داده بودند، تولید شد. 6 سال بعد درکالیفرنیا برای آخرین بار پلاکهای سالیانه خودرو را به تولید رساند، در صورتی که شمارههای فعلی برای طول عمر خودرو توزیع میشوند.
در سال 1987 فلوریدا برای بزرگداشت فاجعه انفجار شاتل فضایی Challenger پلاکهای ویژهای را ارائه کرد و در اواسط دهه 1990 پلاکهای خودرو با نقش برجسته در نیویورک، کلرادو و آیووا تولید شد و پلاکهای با شماره دیجیتال چاپی رواج یافتند.
در حال حاضر در کشور آمریکا هر ایالت، پلاک خاص خود را با مدل و طرح خاص ویژه آن ایالت، برای شمارهگذاری خودروها ارائه میکند. اندازه استاندارد پلاک خودروها برای کلیه ایالتهای آمریکا، طول 30 سانتیمتر و عرض 15 سانتیمتر است، در حالی که پلاکهای استاندارد اروپا دارای 52 سانتیمتر طول و 5/11 سانتیمتر عرض هستند.
پلاکهای مدرن خودرو
در حال حاضر در بسیاری از کشورهای جهان، در داخل پلاک خودروها Chipهای شناسایی (RFID) تعبیه میشوند که شامل اطلاعات خودرو و مالک آن است. نصب این چیپها در پلاک خودروها به پلیس کمک میکند تا در زمان تعقیب یک خودرو بتواند با استفاده از اسکنرهای ویژهای که در اختیار دارد، پلاک خودرو را در یک لحظه اسکن کرده و اطلاعات آن را به دست آورد. این سیستم شامل «تکنولوژی شناسایی پلاک خودرو» (LPRT) بوده که با گرفتن یک عکس از خودرو و خواندن اعداد روی آن، تشخیص میدهد که پلاک در کجا صادر شده و در کسری از ثانیه اطلاعات و سوابق مرتبط با خودرو و مالک آن را در اختیار پلیس قرار میدهد.
همچنین دوربینها، تجهیزات و سیستمهای کنترل الکترونیکی کنار جادهها، پلاک خودرو را اسکن کرده و اطلاعات Chip را به صورت مستمر کنترل میکند و اطلاعات آن را به مرکز پلیس ارسال میکند. اطلاعات موجود در Chip شامل نوع خودرو، مدل، سال ساخت، رنگ، مشخصات مالک خودرو، وضعیت فعلی خودرو و وضعیت بیمه آن هستند.
پلاکهای اختصاصی خودرو
در برخی کشورها امکان انتخاب شماره موجود در پلاک توسط مالک خودرو وجود دارد تا شخصاً شمارهای که در پلاک خودروی او درج میشود را انتخاب کند. راننده میتواند شماره تلفن منزل، موبایل، پلاک خانه، سال تولد خود و یا هر شماره دلخواه دیگری را برای پلاک خودروی خود انتخاب کند. مثلاً در ایالت ویرجینیا حدود 16% از شماره پلاک خودروها به این صورت صادر شدهاند.
بعضی از شماره پلاکهای اختصاصی خودروها، دارای ارزش زیادی هستند و افراد ثروتمند مبالغ هنگفتی را برای خریدن آنها میپردازند. مثلاً در سال 2008 در انگلستان، شماره پلاک F1 به قیمت 875 هزار دلار فروخته شد که معادل هزینه خرید 2 دستگاه خودروی لوکس رولز رویس است. در همان سال نیز در کشور امارات متحده عربی، شماره پلاک 1 در یک حراجی خیریه در شهر ابوظبی به قیمت باور نکردنی 14 میلیون دلار فروخته شد که معادل هزینه خرید 8 دستگاه بوگاتی ویرون سوپراسپرت است.