نکته ‏هایی از کف شهر؛ هم ما و هم دیگران

هنگام رفت و آمد در کلان‏شهرهایی مانند تهران و ‏شهرهای بزرگ کشور، همواره موارد ریز و درشتی نمایان هستند که اگر چه نقص و ایراد، قانون‏شکنی، ناهنجاری و حتی به شکلی آشکار، نبود قانون یا روش‏کار در مسائل مختلف را گوشزد کرده و حتی برخی از این معضلات آسیب‏های مالی، جسمی، روحی و در مواقعی جانی نیز به دنبال دارند، اما با کمال تعجب باید گفت هیچ نهاد، ارگان یا اداره‏ای با چنین موضوعاتی برخورد نمی‏کند یا مسئولیت رفع چنین نواقصی را به عهده نمی‏گیرد.

در این نوشتار، برخی از این نکات که شاید نظر برخی از ما و (در مرحله بعد!) مسئولان ذی‏ربط نیامده یا با چشم بسته از کنار آنها گذر می‏شود را، در قالب سه بخش مجزا، شامل موارد گوناگون به نگارش درآورده و راهکارهایی ارائه کرده‏ایم، بلکه تلنگری برای خودمان و شاید گوش‏زدی برای دست‏اندرکاران باشد.

مسئله: چند سالی می‏شود بعضی از مالکان به بهانه ایجاد تغییر در نمای بیرونی اتومبیل‏های خود، چراغ آنها را تعویض کرده و حتی برخی را حذف می‏کنند. نکته اینجاست که طبق استانداردها و قوانین بین‏المللی ترافیک و راه‏ها، چراغ‏های پشت خودروها حتماً باید قرمز رنگ باشند تا از فواصل دور هم مشخص گردد که این اتومبیل، رو به کدام جهت است؟ به عبارت دیگر چنانچه پشت فرمان نشسته‏اید، متوجه شوید که با شما در یک مسیر حرکت می‏کند یا با وجود نور سفید در خلاف جهت شما قرار دارد زیرا چراغ سفید (یا زرد) در جلوی اتومبیل بیانگر حرکت در جهت مخالف است و به همین دلیل چراغ دنده عقب هم سفید رنگ در نظر گرفته می‏شود. متأسفانه بسیار دیده می‏شود، چراغ راهنمای جلو نیز توسط بعضی رانندگان به چراغ سفید برای روشنایی تبدیل می‏گردد! که گاهی نتیجه‏ای اسف‏بار به دنبال دارد.

مسئول: مقابله با این مورد مهم اما به ظاهر کوچک از آن دست موضوعاتی است که احتمالاً برای پلیس محترم راهنمایی و رانندگی در درجه چندم اولویت قرار دارد. با توجه به مخاطرات این موضوع، توقع بیشتری از پلیس در برخورد با این رانندگان می‏رود. البته بهتر که از ابتدا خودمان چنین تغییراتی را ایجاد نکنیم.

 

 

مسئله: درج نام متبرک الله، سوره‏های کوتاه و آیات مبارک قرآن کریم روی بخش‏های مختلف خودروهای کوچک و بزرگ، از جمله نکاتی است که علاوه بر اتومبیل‏های سواری و باری شخصی، حتی روی خودروهای عمومی، سرویس‏های نظامی و خودروهای وزارتخانه‏ها نیز به وفور دیده می‏شود. از یاد نبریم که بارها در قرآن مجید ذکر شده است (از جمله آیه 78 سوره واقعه) که فقط افراد طاهر (با وضو) مجاز به لمس و مسح آیات مبارک هستند، حال اینکه چنین خودروهایی چگونه و با چه وسایلی شستشو می‏شوند و در شرایط طبیعی به چه عوامل و آلودگی‏هایی (به ویژه فضولات پرندگان و حیوانات) آغشته می‏گردند، مسئله‏‏ای است که قطعاً باید مورد توجه قرار گیرد.

مسئول: عمل به دستورات الهی و ارج نهادن به فرامین دین از جمله اصولی است که هر مسلمانی ملزم به رعایت آن است. سوای مالکان خودروهای شخصی، جا دارد ادارات روابط عمومی و بخش‏های مسئول در نهادهای مختلف، پی‏گیر جمع‏آوری و رفع این مسئله مهم باشند.

 

 

مسئله: وفور خودرو در شهرهایی چون تهران و نبود زیرساخت‏های کافی برای تردد و توقف این وسایل نقلیه، موجب شده است تا در حقیقت شهر به یک پارکینگ چند منظوره بدل گردد. این مشکل وقتی حادتر می‏شود که برخی از رانندگان، هیچ نکته‏ای را درنظر نگرفته و با هر شیوه‏ای و در هر مکانی اتومبیل خود را جای داده و پارک می‏کنند! اصلا عجیب نیست وقتی کسی آنقدر اتومبیل خود را به خودروهای جلو و عقب می‏زند یا آنها را هل می‏دهد تا فاصله لازم را برای خود ایجاد کند، حال اتومبیل‏ دیگران هر خسارتی دید، مشکل خودشان است! اگر هنگام خروج از پارکینگ منزل یا محل کار نیز، اتومبیلی را مقابل در دیدید، تعجب نکنید زیرا مالک آن حتما کار داشته است، در غیر اینصورت آنجا توقف نمی‏کرد!

مسئول: اگر آنچه را برای خود می‏پسندیم، برای دیگران نیز بپسندیم و همواره نگران این موضوع باشیم که شاید روزی خودمان هم گرفتار چنین معضلی شویم، بروز این رفتار غیر اجتماعی بطور چشمگیری کاهش خواهد یافت. البته نباید از ساخت پارکینگ‏های پرشمار، امن و مطئمن در نقاط مختلف شهر توسط شهرداری به جای انواع و اقسام پاساژ و مرکز خرید نیز چشم‏پوشی کرد. 

 

مسئله: فرهنگ رعایت حق تقدم، از جمله مواردی است که بین ما ایرانیان، چندان فراگیر نشده و همیشه گله‏مندیم که چرا دیگران به حق تقدم، احترام نمی‏گذارند! این مسئله فقط شامل حال خودروسواران نیست و علاوه بر موتورسواران (که تقریباً تابع هیچ قانونی نیستند)، عابران پیاده را نیز هنگام گذر از سطح سواره‏رو در بر می‏گیرد.

مسئول: همواره فراموش می‏کنیم ما برای سایرین همان دیگران هستیم و این چرخه معیوب همیشه در تکرار است. وقتی پیاده هستیم انتظار داریم رانندگان در هر شرایطی به پیاده‏ها احترام گذاشته و به آنها اجازه عبور دهند ولی وقتی پشت فرمان می‏نشینیم از اینکه سوای سایر خودروسواران، عابر پیاده می‏تواند در هر زمان و مکانی، ظاهر شود به ستوه می‏آییم. به نظر شما چه کسی قادر به رفع این معضل است؟

توجه بیشتر پلیس

وظایف و اختیارات پلیس هر کشور، تابع مقررات از پیش تعیین شده‏ای است که در بیشتر موارد بسیار به هم نزدیک است. با این حال برخی نارسایی‏ها در مملکت ما شاید موجب شده تا پلیس نتواند آنگونه که باید عملکردی کامل داشته باشد. در این بخش، برخی نکات را به نگارش درآورده و راهکارهایی ارائه کرده‏ایم، بلکه گوش‏زدی برای دست‏اندرکاران باشد.

 

مسئله: بارها دیده‏ایم برخی رانندگان خودروهای انتظامی و به ویژه پلیس راهنمایی و رانندگی، تابع قوانین نبوده و گاهی این اتومبیل‏ها از لحاظ فنی نیز مشکل دارند! وقتی ایجاد سد معبر برای گفتگو با سایر همکاران یا حضور در خط سبقت با کمترین سرعت، سبقت غیر مجاز (بدون دلیل یا مأموریت) و ... توسط برخی از نیروهای پلیس به راحتی انجام می‏شود، چگونه باید از مردم انتظار رعایت قانون داشت! زمانی که بخشی از خودروهای انتظامی در حال تردد (از هر مدل و نوعی) دود می‏کنند، چراغ‏های معیوب دارند، پلاکشان خوانده نمی‏شود و ... چگونه می‏توان به معاینه فنی سایر خودروهای در حال رفت و آمد، ایراد گرفت و برای آنها به اصطلاح اعمال قانون کرد؟!

مسئول: بدون شک پلیس (و نیروهای نظامی و انتظامی) هر جامعه‏ به عنوان گل سرسبد و پیشتاز قانونمندی و قانون‏مداری مطرح بوده و ناگفته پیداست که چنین مواردی تا چه حد از دید مردم ناپسند جلوه می‏کند. بطور قطع عدم وجود چنین مواردی و توجه ویژه به رفع آنها، تاثیر بسیار چشمگیر و مطلوبی بر عموم مردم و خصوصاً رانندگان خواهد داشت. 

 

 

مسئله: خط‏کشی‏های بی‏سرانجام یا درهم تنیده، تابلوهای بی‏ربط و حتی ضد و نقیض در مسیرهای مختلف، تابلوهایی که راننده را مجبور به تخلف از قانون می‏کنند و سایر موارد آگاهی‏دهنده یا راهنمایی‏کننده نامفهوم، بی‏دلیل یا ناصحیح، بسته به محل قرارگیری آنها موضوعی است که پای پلیس راهنمایی و رانندگی و سازمان‏های ذی‏ربط نصب و نگهداری تابلوها و امکانات ترافیکی را به میان می‏کشد، اما جالب اینجاست که روشن‏شدن خیلی از این نابسامانی‏ها نیازی به تفکر و محاسبات پیچیده نداشته و حتی با یک‏بار گذر از برخی معابر، می‏توان به مشکل یا مسئله موجود پی برد.

مسئول: با توجه به اینکه نوع تابلوهای ترافیکی توسط پلیس رانندگی مشخص شده و نصب آنها و همچنین تابلوهای راهنما توسط شرکت‏های زیر پوشش شهرداری‏ها یا راهداری‏ها صورت می‏گیرد، روشن است که مسئول حل این معضل چه ارگان‏هایی هستند. تردیدی نیست که برطرف‏شدن چنین مواردی چقدر به افزایش ایمنی، بهبود روند ترافیک و کاهش تصادفات و آسیب‏های آنها کمک می‏کند. 

 

 

مسئله: هر عمل غیر منطبق با قانون، جزایی برابر با آنچه قانون‏گذار مشخص کرده است به دنبال دارد و فرد متخلف باید به صورت کتبی از نوع خلاف و میزان مجازات خود مطلع گردد. این موضوعی است که در برگه‏های جریمه پلیس، نمود چندانی نداشته و فردی که جریمه می‏شود تنها کد یک تخلف را روی برگه خود می‏بیند که در بیشتر موارد در جدول پشت برگه نیز ثبت نگردیده است و چون راننده نمی‏تواند تخلف انجام شده را با مجازات ثبت شده، تطبیق دهد به اجبار باید آنچه را دریافت می‏کند، بپذیرد.

مسئول: بدون هیچ توضیحی، اصلاح این رویه، بر عهده پلیس است. اگر چه در سیستم مکانیزه‏ جدید، قبض جریمه صادره، تمام اطلاعات لازم را در خود دارد اما با توجه به محدود بودن این سیستم و همچنین صدور جریمه توسط پرسنل وظیفه، اصلاح این موضوع مطالبه به حقی است.

 

مسئله: حمل بارهای بزرگ یا درازتر از وسیله نقلیه، فقط مختص موتورسواران حوالی بازارها نیست و وانت‏ها نیز در زمینه جابجایی انواع تیرآهن و میل‏گرد با طولی چند برابر درازای خودرو یا بارگیری تا چند برابر بلندای سقف، در گروه رکوردشکنان قرار دارند. 

مسئول: این معضل که تاکنون چندین مورد جرح و مرگ را در نقاط مختلف کشور به دنبال داشته است به ویژه در حوالی مراکز فروش آهن، کمتر مورد توجه پلیس قرار می‏گیرد و تا حدودی تساهل و تسامح، شامل حال این گروه از رانندگان می‏گردد. این کار خطرناک به دلیل اینکه علاوه بر جان راننده، زندگی افراد بسیاری پیرامون وانت را نیز به خطر می‏اندازد، اصلا قابل اغماض و چشم‏پوشی نیست. 

 

 

مسئله: نصب و بکارگیری چراغ‏های‏ گردان یا اخطار با رنگ‏های متنوع، همراه با انواع آژیر در خودروهای ارگان‏های مختلف مملکت با دریافت یک مجوز، انجام شدنی است اما حواشی و پیامدهای آن کمتر مورد توجه قرار گرفته و همواره یک مسئله همه‏گیر بوده است. این در حالی است که داشتن چنین تجهیزاتی، هیچ‏گونه سنخیتی با مأموریت بسیاری از دستگاه‏ها نداشته و تنها سبب بروز تنش در جامعه می‏گردد. گشت‏های بازرسی تاکسی‏رانی و اتوبوس‏رانی که تنها با موارد خاص خود مواجه‏اند، انواع خودروهای شهرداری از حمل زباله تا بازرسان ساخت و ساز، واحدهای سیار دژبان نیروهای مسلح با مأموریتی اختصاصی، امداد خودروهای شرکت‏های خودروساز و با کمی سخت‏گیری اتومبیل‏های امداد برق، گاز، آب و تلفن و ... از جمله مواردی هستند که نصب چراغ‏گردان روی آنها مفهوم چندانی ندارد.

مسئول: چراغ‏های گردان در کشورهای پیشرفته، مختص نیروهای امنیتی، انتظامی، آمبولانس و آتش‏نشانی است که هر کدام نیز چراغ‏های مختص خود و آژیر اختصاصی دارند تا نور و صدای آنها از هر فاصله‏ای بیانگر حضور افرادی خاص باشد. شاید بهتر باشد پلیس در تعامل با سایر بخش‏های ذی‏ربط در صدور مجوز برای استفاده از این چراغ‏ها سختگیری بیشتری نموده، برخورد و جمع‏آوری این لوازم غیرضروری را هر چه زودتر در دستور کار خود قرار دهد.

شهرداری، راهداری و ترافیک

یکی از ارکان توسعه شهرسازی، بهبود ترافیک، روان‏سازی و امنیت تردد خودروها و ... شهرداری‏ها و راهداری‏ها هستند که با اقدامات اصولی و به موقع خود می‏توانند بسیار نتیجه‏بخش و مفید فایده باشند. در ادامه با بررسی برخی از مسایل مربوط به این دو مجموعه پرکار، پیشنهاداتی را در جهت بهبود وضع موجود ارائه کرده‏ایم:

 

مسئله: تقریباً در راستای تمام بزرگراه‏های درون‏شهری کشور با تابلوهای «توقف در سراسر بزرگراه ممنوع» مواجه‏ایم اما براستی در مسیری که یک توقفگاه یا شانه مناسب برای ایستادن خودروهای دچار آسیب ندارد، اگر مشکلی برای اتومبیل‏های عبوری اتفاق بیافتد، چه باید کرد؟ چه کسی پاسخگوی عواقب و خسارات ناشی از این مسئله مهم خواهد بود.

مسئول: طراحی صحیح و اصولی بزرگراه‏ها به دلیل تعداد زیاد و سرعت بالای خودروهای در حال گذر، ایجاب می‏کند که در فاصله هر چند کیلومتر یک پارکینگ اضطراری در نظر گرفته شود اما این معضل در بزرگراه‏های شهری کشور، پس از خرابی یا برخورد اتومبیل‏ها همواره موجب اختلال در حرکت و به خطر افتادن جان تعداد زیادی از مردم می‏شود. جا دارد تا شهرداری‏های شهرهای بزرگ در کم‏ترین زمان نسبت به رفع این نقص اساسی اقدام کنند تا رفت و آمد شهروندان در مسیرهای ایمن‏تری انجام گردد و از این پس نیز مجوز احداث هیچ بزرگراهی بدون پارکینگ اضطراری صادر نشود.

 

مسئله: نبود پارکینگ همگانی خودروها در خیابان‏های اصلی یا مرکزی شهرهای بزرگ از دیگر نکات حیرت‏آور ترافیک کشور و به ویژه تهران است که ضعف ناوگان حمل و نقل عمومی، موجب پررنگ‏تر شدن این مشکل می‏شود. البته مالک خودرویی که عوارض و مالیات داده و هر سال مبلغ گزاف بیمه را پرداخت می‏کند، به دلایل گوناگون از ورود به محدوده‏های مختلف منع می‏گردد و جرایم توقف‏های دوبله یا در محل‏های ممنوع را می‏پردازد، متهم ردیف اول است و عدم در نظر گرفتن پارکینگ در مراکز خرید یا صدور مجوز برای ساختن مجتمع‏های بزرگ تجاری در گلوگاه‏های شهر، اصلاً ربطی به این موضوع ندارد! به همین دلیل است که در خیابانی مانند ولیعصر تهران بالاتر از شهید بهشتی که نیمی از آن هم به مسیر ویژه اتوبوس اختصاص یافته، تنها دو خط عبوری وجود دارد که تازه نیمی از باند کناری نیز در اختیار پارکبان‏های شهرداری قرار دارد، حالا جریان ترافیک از کجا باید برود، بماند.

مسئول: نظارت بر ساخت و ساز اصولی و منطبق با برنامه‏های مدون شهرسازی از جمله وظایف مهم شهرداری‏هاست. نهادی که با دریافت عوارض‏های مختلف، برای گسترش و بهسازی زیرساخت‏های شهری هزینه می‏کند. با این وجود مشخص نیست که چرا ساخت پارکینگ‏های طبقاتی (حتی با خرید زمین به نرخ گزاف) در دستور کار شهرداری قرار ندارد. به نظر شما نفع چنین مکان‏هایی به اندازه تونل‏های درون شهری، اتوبان‏های دو طبقه یا مراکز تجاری نیست، اگرچه هزینه‏ای به مراتب کمتر دارد. آیا ترافیک فقط خودروهای در حال حرکت را شامل می‏شود؟

 

مسئله: به نظر می‏رسد زمان‏بندی درست و دقیق انجام کارهای عمرانی به همراه تخصیص بودجه لازم، چندان تعریفی در انجام امور راه و شهرسازی کشور ندارد، زیرا هر سال با از دست دادن ماه‏های کم بارش (خشک) و گرم سال، تازه نوبت به آسفالت، جدول‏بندی، احداث و ... می‏رسد. در این حالت هم بعد از پایان عملیات آسفالت‏کاری، درپوش کانال‏های تاسیسات شهری گود شده و مدتی زمان می‏برد تا گروهی به آنها رسیدگی کند. اما این گروه آینده‏نگر، سطح درپوش‏ها را چند سانتی‏متری بالاتر می‏آورند تا در دور بعدی ترمیم آسفالت مشکلی بوجود نیاید! 

مسئول: بی‏تردید انجام به موقع امور عمرانی و عملیات راه و شهرسازی نه تنها موجب آسان شدن رفت و آمد می‏گردد بلکه مواردی چون صرفه‏جویی در هزینه‏ها را هم در پی دارد و مسئول مستقیم انجام درست و به هنگام چنین اموری شهرداری‏ها و راهداری‏ها هستند. اینکه چگونه است پس از این همه مدت هنوز برنامه‏ریزی صحیحی جهت استفاده از شرایط فصول گرم برای عملیات عمرانی صورت نمی‏گیرد، هماهمنگی‏های لازم با سایر ارگان‏ها انجام نمی‏شود یا چرا همواره برخی شرکت‏ها منتظر آسفالت شدن معابر می‏مانند تا بتوانند محل دقیق کندکاری خود را بیابند! بر ما پوشیده است. البته خلاف این موضوع نیز صادق است، برای مثال در جاده‏ها و شهرهای شمالی کشور که در فصل تابستان، از قطب‏های گردشگری کشور محسوب می‏شوند، درست زمانی که تردد به بالاترین حد خود می‏رسد، ترمیم و بازسازی محورها و خیابان‏ها آغاز می‏گردد!