تفاهم ایران و گروه 1+5 امید به حل مشکلات صنعت خودرو را همسو با تغییر در دیگر شرایط اقتصادی ایجاد کرد و بسیاری از معجزه لغو تحریم‌ها در حل مشکلات صنعت خودرو سخن گفتند. معجزه‌ای که قرار است ضمن رفع موانع به توسعه این صنعت نیز کمک کند. با در نظر گرفتن این شرایط اما دست‌اندراکاران صنعت خودرو ظاهرا اعتقادی به معجزه لغو تحریم‌ها ندارند و مشکلات داخلی را بزرگ‌ترین مانع در پیشبرد اهداف این صنعت می‌خوانند.
جدای از این اظهارنظرها، پاسخ به این سوال که آیا رفع مشکلات صنعت خودرو با رفع تحریم‌ها و توافق میان ایران و 1+5 گره خورده است، با توجه به رفع تحریم‌ها در صورت امضای توافق نهایی ایران و گروه 1+5، ضروری به‌نظر می‌رسد. برخی از کارشناسان صنعت و بازار خودرو بعد از انتشار تفاهم‌نامه لوزان و رفع تحریم‌ها در آینده نزدیک نسبت به بهتر شدن شرایط و ایجاد زمینه‌های مطلوب برای توسعه صنعت خودرو اظهار امیدواری می‌کنند و معتقدند که لغو تحریم‌ها تاثیر بسیار زیادی در توسعه و پیشرفت خودروسازی کشور دارد. این در حالی است که برخی دیگر بازگشت خودروسازی کشوری به 10سال گذشته را مهم‌ترین دستاورد بیانیه لوزان و در نهایت لغو تحریم‌ها می‌خوانند. اینکه آیا صنعت خودرو پس از تحریم به توسعه مدنظر خود براساس پیش‌بینی و تحلیل‌های امروز می‌رسد و اینکه آیا حل مساله این صنعت به موضوع رفع تحریم‌ها گره خورده، موضوعی است که برخی آن را رد می‌کنند و برخی دیگر آن را راهگشا می‌دانند.
احمد نعمت‌بخش، دبیر انجمن خودروسازان ایران با اشاره به اینکه تحریم‌ها نقش جدی در وضعیت صنعت خودرو در ایران دارد، می‌گوید: عمده‌ترین مشکل صنعت خودرو ایران مشکلات داخلی ناشی از عدم حمایت دولت است. 70 درصد مشکل صنعت خودرو ایران به شرایط داخلی از جمله سردرگمی در قوانین و شرایط کسب‌وکار، عدم همکاری دستگاه‌ها و بانک‌ها با خودروسازان برمیگردد و 30 درصد آن نیز به مسائلی چون تحریم‌ها بستگی دارد.
نعمت‌بخش عنوان می‌کند، اینکه بگوییم تنها با لغو تحریم‌ها مسائل صنعت خودرو حل می‌شود درست نیست؛ زیرا تحریم‌های اعمال شده به ایران باعث شد که صنعت خودرو کشور در تولید برخی قطعات و خودرو تا حدودی به خودکفایی برسد و بتواند بخشی از مشکلات خود را حل کند. وی در ادامه تاکید می‌کند که هر چند خودروسازان با دور زدن تحریم‌ها برخی قطعات را وارد کردند، اما مجبور به ساخت بخشی از قطعات موردنیاز خود شدند و از این طریق توانستند، نیاز خود را رفع کنند.
به عقیده وی شرکت‌های خودروساز کشور در گذشته برنامه توسعه محصول داشتند که بر اثر تحریم این برنامه متوقف شد. بنابراین با از سرگیری دوباره روابط بین‌الملل این موضوع حل می‌شود؛ زیرا خودروهای قدیمی کنار گذاشته می‌شوند و خودروهای تولید داخل به روز می‌شوند.
ساسان قربانی، سخنگوی شورای سیاست‌گذاری خودرو نیز با تایید اینکه رفع تحریم‌ها نقش بسیار زیادی در کم شدن مسائل خودروسازان دارد، می‌گوید: یکی از موانع بزرگ در صنعت خودرو رفع تحریم‌ها است. از آنجا که صنعت خودرو یک تحریم جداگانه داشت و به همین دلیل دچار محدودیت‌های بسیاری درخصوص نقل‌و‌انتقال منابع و هم بحث مشارکت بین‌المللی شد؛ بنابراین این عامل بسیار تاثیرگذار است. قربانی با اشاره به اینکه خودرو یکی از صنایع زیربنایی است که در اقتصاد کلان همه کشورها تاثیرگذار است، تصریح می‌کند: به دلیل ارتباطات زیاد با خودروسازان بین‌المللی موضوع تحریم‌ها اثر بسیار زیادی دارد، اما این موضوع که در کشورمان مسائل و مشکلات داخلی در راه صنعت خودرو وجود دارد، نیز موضوع بسیار مهمی است. وی می‌افزاید: یکی از مسائل خودروسازان بحث قوانین است. قوانینی که به نفع صنعت خودرو وجود دارد، اما اجرا نمی‌شوند و دیگر اینکه در کشور ما به بحث تولید اهمیت چندانی داده نمی‌شود، این در حالی است که در تمام دنیا از تولیدکنندگان حمایت جدی صورت می‌گیرد.
سعید لیلاز، کارشناس مسائل اقتصادی نیز با بیان اینکه اگر تحریم‌ها رفع شود صنعت خودرو ایران برای حل مشکلاتش کار بسیار زیادی در پیش دارد از تاثیر رفع تحریم‌ها در پیشرفت صنعت خودرو خبر می‌دهد. لیلاز با اشاره به اینکه رفع تحریم‌ها به این صنعت کمک می‌کند تا بتواند به بازارهای جهانی راه پیدا کند، می‌افزاید: در صورت ادغام صنعت خودرو در بازارهای بین‌المللی خودروهای ایرانی می‌توانند به حداکثر تکنولوژی‌های روز دست پیدا کنند. وی می‌افزاید: برداشتن تحریم‌ها در جذب بازار به صنعت خودرو کمک می‌کند و بخش مهمی از موانع را حل می‌کند، به شرط آنکه برای رسیدن به این اهداف برنامه‌ریزی صورت بگیرد.
تیرخلاص تحریم‌ها
بنابه گفته برخی از کارشناسان مسائل اقتصادی در صنعت خودرو کاستی‌هایی وجود دارد که اعمال تحریم‌ها علت آنها نیست بلکه آنها را تشدید کرده است؛ بنابراین رفع تحریم‌ها نیز نمی‌تواند مسائل آن را حل کند. یک کارشناس ارشد خودروسازی با بیان اینکه تحریم‌ها تیرخلاص را به صنعت خودروسازی زد، معتقد است که با رفع آنها نیز اتفاق خاصی صورت نمی‌گیرد؛ زیرا کشور در حالی به شرایط پیش از تحریم‌ها بازمی‌گردد که این صنعت با مشکلات بسیاری روبه‌رو است. وی معتقد است که مشکلات صنعت خودرو در ایران بیشتر داخلی است زیرا این صنعت از مشکلات اقتصادی و نقدینگی رنج می‌برد که از بین رفتن این مشکلات به رفع تحریم‌ها ارتباطی ندارد. وی گفت رفع مشکلات اقتصادی در صنعت خودرو زمان‌بر است؛ بنابراین نمی‌توان به دستاوردهای لغو تحریم‌ها در کوتاه مدت امید داشت. این کارشناس یکی از مشکلات جدی صنعت خودرو در ایران را دخالت دولت و سیاست‌زدگی ناشی از این موضوع می‌داند و می‌گوید: ساختار دولت در ایران به گونه‌ای است که در بنگاه‌های بزرگ دخالت می‌کند و این دخالت از تعیین مدیر تا قیمت‌گذاری صورت می‌گیرد. از سوی دیگر هر دولتی که بر سرکار آمد سعی داشت سلیقه خود را بر صنعت خودرو اعمال کند. از آنجا که سهامداران خودروسازی نیز دولتی بودند بعد از به سود رسیدن خودروسازی‌ها سرمایه خود را برای به کارگیری در زمینه‌های دیگر استفاده می‌کردند و همین موضوع باعث شد تا خودروسازان با مشکل نقدینگی روبه‌رو باشند و نتوانند به توسعه زیرساخت‌ها و تکنولوژی خود بپردازند. وی تحریم‌ها را دارای نقش ثانویه می‌داند و معتقد است که تحریم‌های صورت گرفته در 8 سال اخیر آب باریکه‌ای که وجود داشت را دچار مشکل کرد. وی ضمن بیان این مطلب که ازبین رفتن تحریم‌ها منجر به کاهش نرخ ارز در کشور و از سوی دیگر کاهش هزینه خودروسازان می‌شود، می‌گوید: در بهترین حالت با برداشته شدن همه تحریم‌ها وضعیت کشور به 10 سال پیش برمیگردد؛ بنابراین اتفاق جدیدی صورت نمی‌گیرد.
رفع تحریم‌ها؛ شرط لازم، نه کافی
بسیاری از کارشناسان صنعت خودرو حضور خودروسازان خارجی را مهم‌ترین دستاورد مذاکرات و رفع تحریم‌ها می‌دانند، اما آن را شرط لازم توسعه صنعت خودرو می‌دانند و نه شرط کافی. شرطی که می‌تواند تا حدودی مسائل را کمرنگ کند؛ اما از بین نمی برد. احمد نعمت بخش معتقد است که یکی از مشکلات خودروسازان در چند سال گذشته این بود که آنها برای تولید و توسعه محصولات خود سراغ چینی‌ها رفتند، اما بعد از رفع تحریم‌ها با حضور کشورهای اروپایی، آمریکایی، ژاپنی و کره‌ای می‌توانیم امید به همکاری با کشورهای پیشرفته داشته باشیم. وی با بیان اینکه از این طریق می‌توان امید به حل برخی از مشکلات داخلی از جمله رفع مشکل کمبود نقدینگی داشت، تصریح می‌کند: در صورت همکاری با خودروسازان خارجی 30 تا 40 درصد بازار هدف صادراتی خواهیم داشت که این فرصت خوبی برای صنعت خودروسازی است.
اما یک کارشناس ارشد خودروسازی نیز با اشاره به این موضوع که بیشترین امید ایجاد شده در صنعت خودرو به دلیل رفع تحریم‌ها درخصوص حضور خودروسازان بین‌المللی در بازار ایران بوده است، می‌گوید: این موضوع نیز در صورتی که خودروسازان بین‌المللی تنها برای عرضه محصول و فروش قطعه به بازار ایران وارد شوند تاثیر چندانی نخواهند داشت. اگر این خودروسازان با ورود به بازار ایران به سرمایه‌گذاری در صنعت خودرو بپردازند و از این طریق بتوانند مشکل نقدینگی خودروسازان داخلی را برطرف کنند مسلما اتفاقات خوبی چون تولید محصول با کیفیت و به روز شدن تکنولوژی در این صنعت صورت می‌گیرد.
بازگشت به گذشته
هر چند خوشبینی نسبت به اینکه رفع تحریم‌ها باعث پیشرفت صنعت خودرو می‌شود، اما کسانی هم هستند که معتقدند در صورت رفع تحریم‌ها و در بهترین حالت وضعیت صنعت خودرو به گذشته باز می‌گردد. حال این سوال مطرح است که بازگشت به وضعیت سابق با لغو تحریم‌ها چه سودی برای خودروسازی کشور دارد؟ احمد نعمت بخش در پاسخ به این سوال می‌گوید: در هر صورت ایران همواره با شرایط تحریم روبه‌رو بوده است. پیش از اعمال این تحریم‌های سنگین یک سری تحریم‌ها وجود داشت که باعث افزایش ریسک سرمایه‌گذاری در کشور می‌شد. بنابراین رفع تحریم‌ها به‌واسطه مذاکره و حل مسائل جهانی ایران با کشورهای دیگر باعث دیدگاه مثبت و ایجاد فضایی امن برای سرمایه‌گذاری می‌شود. اما ساسان قربانی معتقد است که مذاکرات صورت گرفته با قدرت‌های جهانی باعث افزایش چانه‌زنی و از سوی دیگر بالارفتن قدرت مذاکره در بخش‌های مختلف شده است. صنعت خودرو نیز برهمین اساس می‌تواند، به پیشرفت برسد. وی تغییر نگرش به ایران در حال حاضر نسبت به 8 سال پیش را موضوع مهمی درخصوص حضور سرمایه‌گذاران خارجی در ایران می‌داند. سعید لیلاز نیز با تایید اینکه ایران همواره با تحریم‌هایی از سوی کشورهای غربی مواجه بوده است و اینکه این موضوع در حضور خارجی‌ها به بازار ایران تاثیرگذار است، اما معتقد است که پیشرفت‌های صورت گرفته در صنعت خودرو به‌واسطه عملکرد خوبی که داشته است عامل تعیین‌کننده‌ای است. وی با اشاره به تغییر دیدگاه جهانی به ایران به دلیل مذاکرات، می‌گوید: عملکرد مثبت خودروسازان در صورت رفع تحریم‌ها باعث علاقه‌مندی به مشارکت خودروسازان بین‌المللی در آینده نزدیک خواهد بود و این شرایطی بود که به مرور ایجاد شده است و در گذشته چندان مهیا نبوده است.
منبع: دنیای اقتصاد