کلاس پیکاپ، از آغاز تا کاربرد

کلاس‌های مختلف عرضه شده از خودروهای سواری در صنعت خودروسازی جهان که تحت عنوان سگمنت (Segment) شناخته می‌شوند، به صورت کلی شامل گزینه‌های روزمره شهری، شاسی بلند (SUV)، کراس‌اوور (CUV) و پیکاپ است تا هر نوع نیاز ممکن در سیستم ترابری امروزی بشر را برطرف کنند. در نتیجه خودرو مورد نظر یک مشتری در این چهار گروه کلی خواهد گنجید.

اما بیایید نیم نگاهی به سگمنت پرکاربرد پیکاپ داشته باشیم. سگمنتی که در بازار خودروی جهان نقش یک آچار فرانسه را بازی می‌کند و بخصوص در دهه گذشته بازار ایران نیز بسیار محبوب شده است.

سرآغاز پیکاپ

از زمانی که گاری‌ها و درشکه‌های اسب کِش (Horse Drawn) در جهان رواج داشت، در دو نمونه مخصوصا حمل سرنشین و حمل بار به تولید می‌رسیدند. در نتیجه حمل و جابجایی بار یکی از مهم‌ترین نیازهای بشر در مسیر پیشرفت بود. پس جای تعجب ندارد که با تولید انبوه فورد مدل T در ابتدای قرن بیستم، تقریبا بلافاصله نسخه باربر (پیکاپ) آن نیز به خط تولید پیوست. فورد مدل TT سوار بر پلتفرم مدل T، با تولید در سال ۱۹۱۷ در زمره اولین خودروهای تولید انبوه جهان قرار داشت که در سگمنت پیکاپ به تولید رسید. خودرویی که با داشتن یک کابین نسبتا کوچک، باقی حجم بدنه خود را به فضای بار اختصاص داد تا ذات عمل باربری حفظ شده و امکان افزایش حجم و جرم بار به کمک پیشرانه‌های احتراق داخلی نوین مقدور شود.

تولید این کلاس از خودروها با سرعت چشم‌گیری در میان خودروسازان آمریکایی رواج یافت. فورد با مدل‌های مختلف و تاریخ‌ساز سری F و رنجر، داج با پاور واگن، رَم و سری D و جنرال موتورز با سری C/K و سیلورادو روانه میدان شدند تا تخصص طراحی و تولید این دست خودروها را به نام کشور ایالات متحده آمریکا ثبت کنند.

وجود پیکاپ‌ها در بازار ایران نیز موضوع جدید نبود و نیست اما زمانی که با پیشرفت تکنولوژی، دسترسی عمومی به فضای مجازی محقق شد، فرهنگ پیکاپ سواری و قابلیت‌های چندگانه کاری/شهری/تفریحی پیکاپ‌های دو دیفرانسیل نیز به ایران رسید. نتیجه آن شد که تملک پیکاپ‌های دو کابین دو دیفرانسیل در میان مشتریان اوج گرفت و بازار واردات نسخه‌های ژاپنی و تولید داخلی آن از میان محصولات چینی مخصوصا در دهه گذشته بسیار رایج شد. کلاس کم تنوعی که برای ایرانیان کاربردی جز حمل بار نداشت، حالا به عنوان یک کلاس پرتیراژ از خودروهای درون و برون شهری شیک، تفریحی و کارآمد ایفای نقش کرده است.

خانواده پیکاپ‌ها

به صورت کلی خانواده پیکاپ‌ها به چهار گروه تقسیم بندی می‌شود. این چهار گروه شامل پیکاپ سایز کوچک (Compact/کامپکت)، پیکاپ سایز متوسط، پیکاپ سایز بزرگ (Full Size/فول سایز) و پیکاپ هِوی دیوتی (Heavy Duty/کاربری سنگین) است. این چهار کلاس بر حسب استانداردهای سگمنت نظیر توان باربری، رده‌بندی جرم قابل حمل، قابلیت بکسل کردن (Tow) تریلر و استحکام و طراحی مخصوص سیستم انتقال نیرو طبقه بندی می‌شوند.

اما این دسته‌بندی و تمایز تخصصی در نگاه مشتری چگونه تعبیر شده و چه معنایی دارد؟ برای پاسخ به این پرسش نیاز است تا این چهار سگمنت از خانواده پیکاپ‌ها را با دقت بیشتری بررسی کنیم. ناگفته نماند که کلاس‌بندی خودروها بر اساس استانداردهای فدرال و صنعت خودروسازی در کشورهای مختلف با یکدیگر کاملا متمایز است. از این رو ممکن است این دسته بندی الزاما با رویه استفاده شده در بازارهای مخالف جهان هماهنگ نباشد.

پیکاپ‌های کامپکت: گروه خودروهای کامپکت یا سایز کوچک از خانواده پیکاپ را خودروهایی تشکیل می‌دهند که توان باربری کمتر از ۵۰۰ کیلوگرم دارند و غالبا بر پلتفرم خودروهای سواری شکل گرفته‌اند. این گروه از خودروها غالبا تک محور و در بسیاری از موارد از نوع محور جلو (FWD) هستند. خودروهایی چون سایپا ۱۳۱، ایکو آریسان و وانت تندر۹۰ در بازار ایران در سگمنت پیکاپ‌های کامپکت قرار دارند.

• مزایا: مصرف سوخت کم، ابعاد جمع و جور، وزن کم خودرو، حجم قابل توجه فضای بار و استفاده راحت درون شهری از مهم ترین مزایای خودروهای این سگمنت است.
• معایب: ظرفیت باربری بسیار محدود، شاسی مونوکوک، سیستم انتقال نیرو تک محور، ساختار فنی و زیربندی ضعیف از بزرگ‌ترین معایب سگمنت پیکاپ‌های کامپکت است.

پیکاپ‌های سایز متوسط: سایز متوسط‌ها را باید سلطان بلامنازع سگمنت پیکاپ‌ها دانست. تقریبا تمامی این خودروها دارای ساختار شاسی مستقل (Body on Frame) هستند که توان باربری، ظرفیت بکسل کردن و دوام فنی آن‌ها را افزایش می‌دهد. این گروه از پیکاپ‌ها در دو نمونه تک محور (از نوع RWD) و دو محور (4WD) با قابلیت کمک ضریب سنگین به تولید می‌رسند و توان باربری آن‌ها در بازه ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ کیلوگرم است. در بازار ایران خودروهایی چون موسو گرند خان محصول صنایع خودروسازی ایلیا، تویوتا هایلوکس و سایر پیکاپ‌های مونتاژی و وارداتی بازار از سگمنت پیکاپ‌های سایز متوسط به حساب می‌آیند.

• مزایا: توان باربری مناسب، مصرف سوخت معقول، ابعاد و وزن کلی مشابه به خودروهای شاسی بلند هم‌کلاس، قابلیت استفاده درون و برون شهری و بیراهه نوردی، توان باربری درخور توجه و دوام فنی بالا، این پیکاپ‌ها را به آچار فرانسه‌های روزمره بدل می‌کند.
• معایب: به جز داشتن وزن قابل توجه به نسبت محصولات سگمنت سایز کوچک و در نتیجه داشتن مصرف سوخت بالاتر، نمی‌توان عیب و ایرادی از این سگمنت پرکاربرد و بهینه گفت.

پیکاپ‌های سایز بزرگ: تولید این کلاس از پیکاپ‌ها در تخصص خودروسازان آمریکایی بوده و هنوز هم هست. بنابراین در سال‌های پس از انقلاب هیچ گزینه سایز بزرگ (فول سایز) دیگری از سگمنت پیکاپ روانه بازار ایران نشد. به صورت کلی این نوع پیکاپ‌ها نسخه‌های قدرتمندتر و بزرگ‌تر نمونه سایز متوسط هستند که توان باربری آن‌ها تفاوت چندانی با سگمنت سایز متوسط ندارد اما در عوض قابلیت بیشتری در بکسل بار دارند. نمونه‌های نادر و قدیمی داج پاور واگن، فورد سری F و شورولت سری C/K که هنوز هم در بازار ایران یافت می‌شوند، از گروه پیکاپ‌های سایز بزرگ هستند.

• مزایا: ساختار زیربندی، ستاپ انتقال نیرو، شاسی و تمامی سیستم‌های حرکتی این گروه از خودروها به نسبت کلاس سایز متوسط تقویت شده و ارتقا یافته است. از این رو ضمن حمل راحت‌تر بار مخصوصا در بیراهه‌ها، دوام و طول عمر مفید بسیار بیشتری به مالک ارائه می‌کنند.
• معایب: داشتن وزن بیشتر و پیشرانه بزرگ‌تر به معنای داشتن مصرف سوخت بیشتر است. ابعاد بزرگ‌تر خودرو نیز استفاده از آن در ترافیک مسیرهای درون شهری را دشوارتر می‌کند.

پیکاپ‌های هِوی دیوتی: هرگاه واژه Heavy Duty در ترکیب با نام خودرو استفاده شود، آن خودرو را باید به عنوان قدرتمندترین نسخه از سبد محصولات شرکت دانست. در پیکاپ‌های هوی دیوتی نه تنها توان باربری و بکسل کردن به مراتب بیشتر از نمونه فول سایز است بلکه شاسی، متعلقات انتقال نیرو از موتور و گیربکس گرفته تا دیفرانسیل، ترمزها و تایرها، همگی برای تحمل فشار زیاد و پیاپی ساخته شده‌اند. با داشتن توان حمل بار فراتر ۱.۵ تا حدود ۴ تن، پیکاپ‌های این کلاس حد فاصل میان سگمنت پیکاپ و سگمنت کامیون‌های سایز کوچک را پر می‌کنند و می‌توان آن‌ها را هم رده با کامیونت به حساب آورد.

• مزایا: پیشرانه‌های بسیار قدرتمند و بسیار سخت‌جان با مهندسی پیچیده‌تر، سیستم شاسی و انتقال نیرو بسیار بادوام، باربری و بکسل در وزن‌های بالاتر و توان خیره کننده در بیراهه نوردی این کلاس را به غول‌های نامیرا بدل کرده است.
• داشتن وزن و میزان مصرف سوخت بیشتر در کنار ابعاد بسیار بزرگ خودرو و امکانات ایمنی قابل توجه، این کلاس را به خودروهای کاری گردن کلفت و البته گران قیمت بدل می‌کند که به هیچ عنوان مناسب استفاده روزمره در فضای شهری نیست.

سگمنت‌های نادر

چهار کلاس عنوان شده رایج‌ترین دسته بندی برای پیکاپ‌های شهری و برون شهری است اما در این میان دو کلاس جالب توجه دیگر از خانواده پیکاپ‌ها وجود دارد که برای ایرانیان چندان شناخته شده و رایج نیست.

 کی پیکاپ (Kei Pickup): خانواده کی پیکاپ مستقیما از دل خانواده خودروهای سگمنت کی (Kei Car) ژاپن خلق شده‌اند. کی کار به خودروهای ویژه بازار ژاپن گفته می‌شود که بر اساس قوانین داخلی این کشور و در سگمنت کوچک‌تر از خودروهای شهری (City Cat) یا مینی کار (Mini Car) به تولید می‌رسند. ابعاد این کلاس از خودروها بسیار کوچک و تولید آن‌ها برای خودروساز ژاپنی با معافیت از مالیات همراه است. پیشرانه آن‌ها بسیار کم حجم و ضعیف و معمولا بر اساس طراحی پیشرانه موتورسیکلت است و از این رو توان باربری بسیار محدودی دارند. اما برخی از آن‌ها مجهز به سیستم انتقال نیرو دو دیفرانسیل هستند و می‌توانند به خوبی از پس مسیرهای بیراهه برآیند.

یوت (UTE): پیکاپ‌های تک کابین اسپرت ساخته شده بر اساس شاسی و پلتفرم خودروهای سواری اسپرت را تحت عنوان UTE می‌شناسند که در بازار کشور آمریکای شمالی و استرالیا بسیار محبوب هستند و به صورت یوت تلفظ می‌شوند. شورولت اِلکامینو، فورد رَنچرو و هولدن Ute از مشهور‌ترین مثال‌های این کلاس هستند. الکامینو و رنچرو تنها به تعداد انگشت شمار به بازار ایران وارد شد.

بهترین کلاس کدام است؟

واضح است که تمامی کلاس‌های بیان شده از پیکاپ‌ها به منظور تامین هدفی بخصوص به تولید رسیده‌اند و بدون تردید می‌توان از هر کلاس یک خودرو برتر را معرفی کرد. به عنوان مثال از سگمنت پیکاپ‌های سایز بزرگ، فورد F150 شناخته‌ شده‌ترین، پرفروش‌ترین و محبوب‌ترین پیکاپ تاریخ جهان است. اما به این معنا نیست که این خودرو از مدل‌های عرضه شده در سگمنت‌های دیگر نظیر کامپکت یا هوی دیوتی بهتر است.

برای پاسخ دادن به این پرسش، باید کاربری، سیاست‌های خودروسازی کشور هدف، فاکتورهای مورد نظر مشتری و صد‌ها المان دیگر را در نظر گرفت تا پاسخ نهایی قانع کننده باشد. به عنوان مثال، بازار خودروهای پیکاپ در ایران به دو گروه تقسیم بندی می‌شود. پیکاپ‌های کاری تک محور کامپکت و سایز متوسط نظیر سایپا ۱۳۱، ایکو آریسان و زامیاد Z24 و پیکاپ‌های دو کابین دو دیفرانسیل سایز متوسط نظیر موسو گرند خان صنایع خودروسازی ایلیا، تویوتا هایلوکس‌های وارداتی و بیشتر رقبای مونتاژی این روزهای خودروسازی ایران از کلاس پیکاپ‌ها، در این کلاس قرار می‌گیرند.

این کلاس از خودروها دارای چند مزیت مهم هستند که موجب رشد چشم‌گیر محبوبیت آن‌ها در دو دهه گذشته بازار کشور شده است. به عنوان مثال، خودرویی چون موسو گرند خان دارای ابعاد نهایی قابل کنترل و سهولت در هدایت در فضای شهری و خیابان‌های ایران است. این خودروی کره‌ای بر خلاف سایر رقبای امروزی آن در بازار، بر اساس پلتفرم شاسی بلند رکستون G4 توسعه یافته و به همین دلیل سواری بسیار نرمی دارد. به پیشرانه‌ای بسیار پیشرفته، قدرتمند و البته کم مصرف مجهز است و گیربکس اتوماتیک و سیستم دو دیفرانسیل با کنترل الکترونیکی آن در ترکیب با قفل دیفرانسیل محور عقب، قابلیت استفاده از آن به هنگام حمل بار نه تنها در مسیرهای شهری، بلکه در بیراهه‌های سنگین را نیز فراهم می‌آورد. سطح امکانات رفاهی و ایمنی عرضه شده در آن بسیار رضایت‌بخش است و قیمت نهایی کاملا رقابتی در مقایسه با رقبای وارداتی دست دوم ژاپنی و صفر کیلومترهای چینی بازار دارد.

از این رو موسو گرند خان به عنوان یک خودروی شاسی مستقل به صورت همزمان می‌تواند هم به عنوان یک خودرو شهری با ظرفیت حمل ۵ سرنشین برای استفاده روزمره ایفای نقش کند و هم در صورت نیاز حجم قابل توجهی از بار شامل تجهیزات کمپ و آفرود را با ظرفیت کامل از بیراهه‌ها عبور دهد و به عنوان یک شاسی بلند نرم و ایمن آفرودی در تعطیلات آخر هفته ظاهر شود.

این مهم موجب می‌شود که سگمنت پیکاپ‌های دو کابین دو دیفرانسیل سایز متوسط، در بازار ایران به عنوان یک آچار همه‌کاره در زمره محبوب ترین نوع پیکاپ‌ها قرار بگیرد. از این رو انتخاب یک خودرو ایده‌آل از سبد نسخه‌های صفر کیلومتر این سگمنت در بازار ایران، می‌تواند معادله را به نفع مشتری نهایی تغییر دهد. خودرویی که دارای اعتبار جهانی برند، ستاپ فنی قدرتمند و با دوام به همراه فضای کابین جادار، لوکس و ایمن باشد و در عین حال از قیمت معقول برخوردار بوده و در زمینه گارانتی و شبکه خدمات پس از فروش نیز حضور پررنگی داشته باشد.