«خبرماشین» - مدتی از آزادسازی واردات خودروهای خارجی می‌گذرد؛ اتفاقی که با تبلیغات فراوان به‌عنوان راهکاری برای کاهش قیمت‌ها و افزایش کیفیت در بازار خودرو معرفی شد. اما با وجود واردات محدود این خودروها و عرضه از طریق قرعه‌کشی، چیزی که بیشتر جلب توجه می‌کند، حضور این خودروها در نمایشگاه‌های فروش اتومبیل است، نه در خیابان‌ها و نزد مصرف‌کنندگان واقعی. این مسئله باعث ایجاد سوالات و ابهامات بسیاری شده است. آیا این سیاست‌ها واقعاً برای مصرف‌کننده طراحی شده یا سود دلالان و نمایشگاه‌داران را هدف قرار داده است؟
ماجرای خودروهای بدون پلاک در نمایشگاه های اتومبیل چیست؟
با وجود قوانین صریح درباره الزام شماره‌گذاری خودروها پیش از تحویل به مشتری، همچنان شاهد حضور خودروهای وارداتی بدون پلاک در نمایشگاه‌های فروش هستیم. بر اساس قانون، تمامی خودروها باید پس از احراز اصالت و ثبت اطلاعات مالک، پلاک‌گذاری شوند و خروج خودرو بدون پلاک از کارخانه به‌طور کامل ممنوع است. این الزام قانونی با هدف شفافیت در فرآیند مالکیت و کاهش تخلفات طراحی شده است، اما در عمل به دلایل مختلف نادیده گرفته می‌شود.
از سوی دیگر، برخی نمایشگاه‌داران به دلیل تمایل به احتکار یا افزایش قیمت در آینده، خودروها را عمداً بدون پلاک نگهداری می‌کنند. در این حالت، خودروهای وارداتی نه‌تنها به دست مصرف‌کنندگان واقعی نمی‌رسند، بلکه به ابزاری برای افزایش بی‌رویه قیمت‌ها تبدیل می‌شوند. نبود نظارت کافی بر روند واردات و عرضه خودروها نیز به این مشکل دامن می‌زند و زمینه را برای تخلفات بیشتر فراهم می‌کند.
البته این خودروها دارای پلاک هستند و فقط پلاک مورد نظر نصب نشده اند اما این موضوع شائبه عرضه خودروهای وارداتی خارج از فرآیند قانونی و سامانه عرضه را ایجاد می کند.
آزادسازی واردات و اهداف اولیه آن
با افزایش نارضایتی مردم از کیفیت خودروهای داخلی و رشد نجومی قیمت‌ها، آزادسازی واردات خودروهای خارجی به‌عنوان یکی از راهکارهای اصلی دولت برای تنظیم بازار مطرح شد. اهداف این سیاست شامل موارد زیر بود:
کاهش قیمت خودرو: ورود خودروهای خارجی به‌عنوان یک رقیب جدی، قرار بود قیمت خودروهای داخلی و وارداتی را کاهش دهد.
افزایش تنوع و کیفیت: مصرف‌کنندگان ایرانی، پس از سال‌ها محرومیت از خودروهای باکیفیت، انتظار داشتند گزینه‌های بهتری پیش رویشان قرار گیرد.
شکستن انحصار بازار: واردات خودرو می‌توانست انحصار شرکت‌های داخلی را کاهش دهد و رقابت را افزایش دهد.
اما آیا این اهداف تحقق یافته است؟
چرا خودروهای وارداتی در خیابان‌ها نیستند؟
با گذشت چند ماه از اجرای این سیاست، خودروهای وارداتی نه‌تنها تاثیر قابل‌توجهی بر بازار نگذاشته‌اند، بلکه بیشتر در نمایشگاه‌های خودرو دیده می‌شوند تا در اختیار مصرف‌کنندگان. چند دلیل اصلی برای این وضعیت وجود دارد:
محدودیت و شیوه عرضه
فرآیند عرضه خودروهای وارداتی از طریق قرعه‌کشی انجام می‌شود، اما این روش نتیجه درستی ندارد؛ زیرا بسیاری از افرادی که اصلا قصد خرید ماشین وارداتی ندارند اما شرایط شرکت در قرعه کشی را دارند با واگذاری امتیاز خود به دلالان به مشتریانی صوری تبدیل شده و از طرفی دیگر مصرف کنندگان واقعی که قصد خرید و سوار شدن ماشین ها را دارند باید خودرو مورد نظر خود را با قیمت خیلی بالاتر از دلالان خریداری کنند که در اکثر موارد به دلیل اختلاف قیمت شرکت و بازار از این تصمیم منصرف می شوند.
گرانی غیرمنطقی خودروها
قیمت‌گذاری خودروهای وارداتی به دلیل تعرفه‌های بالا و سودجویی واسطه‌ها به حدی رسیده که مصرف‌کننده متوسط ایرانی توان خرید آن را ندارد. این خودروها به کالایی لوکس تبدیل شده‌اند که عمدتاً توسط نمایشگاه‌داران یا خریداران خاص برای فروش مجدد خریداری می‌شوند.
نمایشگاه‌داران و احتکار خودرو
بخش زیادی از خودروهای وارداتی بلافاصله پس از عرضه، توسط نمایشگاه‌ها خریداری می‌شوند و با قیمت‌های بالاتر به فروش می‌رسند. این چرخه، عملاً مصرف‌کننده نهایی را از دسترسی مستقیم به این خودروها محروم کرده است.
کمبود واردات نسبت به تقاضا
حجم واردات انجام‌شده بسیار کمتر از تقاضای واقعی بازار است. این محدودیت باعث می‌شود حتی اگر خودروهای وارداتی به دست مصرف‌کنندگان واقعی برسد، تاثیر چندانی بر تنظیم بازار نگذارد.
پیامدهای این وضعیت
افزایش نارضایتی مشتریان واقعی
مصرف‌کنندگان که با وعده کاهش قیمت و افزایش کیفیت، امیدوار به واردات خودرو بودند، اکنون با واقعیتی مواجه شده‌اند که شباهتی به آن وعده‌ها ندارد.
تقویت واسطه‌گری و دلالی
عدم شفافیت در عرضه و محدودیت تعداد خودروهای وارداتی، فضای مناسبی برای رشد واسطه‌ها و نمایشگاه‌داران ایجاد کرده است.
تداوم گرانی در بازار خودرو
با وجود واردات، قیمت‌ها نه‌تنها کاهش نیافته، بلکه در بسیاری موارد افزایش یافته است. این وضعیت نشان می‌دهد که واردات محدود نتوانسته رقابت جدی در بازار ایجاد کند.
واردات خودروهای خارجی، اگرچه با وعده‌های بزرگی آغاز شد، اما در عمل به دلیل محدودیت‌های عرضه، گرانی، و سوءاستفاده واسطه‌ها به هدف اصلی خود نرسیده است. برای اینکه این سیاست بتواند به بهبود بازار خودرو کمک کند، اصلاحات جدی در نحوه واردات، توزیع و نظارت بر بازار ضروری است.
عکس: خبرگزاری میزان