پس از کش و قوس فراوان، سرانجام رئیس سازمان بورس دیروز اعلام کرد سهام عدالت دیگر در بازار معامله نمی‌شود و نهادهای مالی به‌صورت بلوکی این سهام را به فروش می‌رسانند.
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «خبرماشین» به نقل از دنیای اقتصاد، اگرچه ناظران بازار با طراحی جدید به دنبال حل مشکلات معاملات سهام عدالت هستند اما فعالان بازار سرمایه معتقدند با خروج سهام عدالت از چارچوب معاملات بازار و معامله آن از طریق نهادهای مالی عملا روش مستقیم جای خود را به روش غیرمستقیم می‌دهد. بی‌ثباتی سیاست‌گذاری‌ها، بازار سهام عدالت را با چالش بیشتری مواجه می‌کند.
در حالی که فروش سهام عدالت در دو مرحله ۳۰درصدی اجرا شده، تعداد زیادی از متقاضیان فروش سهام عدالت همچنان از طولانی‌شدن پروسه واریز پول فروش ۳۰درصد اول شاکی هستند. به گفته کارشناسان بازار سرمایه، مهم‌ترین عاملی که باعث شده پول حاصل از فروش سهام عدالت برای سهامداران واریز نشود، تعلل شرکت سپرده‌گذاری مرکزی در ارائه وجوه فهرست متقاضیان فروش سهام عدالت به کارگزاری‌ها است، اگرچه وزارت اقتصاد نیز اعلام کرده سهامداران تاخیر غیرمعمول در واریز مبلغ حاصل از فروش سهام عدالت را گزارش دهند اما از پاسخگویی کارشناسان این وزارتخانه در این زمینه خبری نیست.
معضل جدی سهامداران
سهام عدالت از اواسط هفته گذشته بر تابلویی مجزا قرار گرفت و حجم قابل‌توجهی از معاملات، خارج از تابلو عادی انجام شد. سیاست‌گذاری‌های یک‌شبه، دولت را از هدف واگذاری سهام عدالت که کمک به بخشی از قشر کم‌درآمد بود، دور کرده و عرضه سهام عدالت را وارد فاز جدیدی کرده است. اینکه آیا جدا کردن تابلوی سهام عدالت کمکی به سهامداران می‌کند یا نمی‌کند، سوالی است که کارشناسان در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» آن را بررسی کردند.
سپهر کشاورز، مدیر کارگزاری سپهر‌باستان در این‌باره می‌گوید: ماهیت تابلو و تایم معاملاتی تفاوتی بر روند فروش سهام ندارد، اما آنچه بر قیمت سهام اثر می‌گذارد، سیاست‌های کلان بازار سرمایه است. واقعیت این است که با مجزاکردن تابلو، مسیر فروش سهام طولانی‌تر شده و بین تصمیم‌گیری و فروش وقفه می‌اندازد.
او اعلام می‌کند: در حال‌حاضر ابهاماتی در سیاست‌گذاری‌های مربوط به سهام عدالت اعم از انتخاب روش مستقیم و غیرمستقیم و همچنین مجزا کردن تابلوی این سهام وجود دارد که در نهایت هم به بورس ضربه می‌زند و هم به سهامدار.
او با بیان اینکه شرکت‌ها با توجه به نسبت سرمایه‌هایشان، ترکیب سهامداران، سهام شناور و گزارش‌دهی‌شان در تابلوی مشخصی از بورس یا فرا بورس قرار می‌گیرند، توضیح می‌دهد: سهام عدالت در دل خود سهام مختلفی دارد که بازار آنها مشخص است، این در حالی است که تعریف تابلوی جدید برای سهام عدالت عملا به پیچیدگی موضوع دامن می‌زند.
به گفته مدیر کارگزاری سپهر‌باستان، قبل از اینکه زیرساخت‌های عرضه سهام عدالت در بازار سرمایه آماده شود، تصمیماتی گرفته شد که بازار را به چالش کشید. تصمیمات یک‌شبه و بدون پشتوانه‌ای که برای سهام عدالت اتخاذ می‌شود برای سهامداران به معضل جدی تبدیل شده است، به‌عنوان مثال اگر نمادی متوقف باشد فروش سهام به چه صورت انجام خواهد شد، پول حاصل از فروش چگونه برای سهامدار واریز می‌شود و همچنین نظارت بر فروش سهام نیز مشخص نیست بر چه اساسی قرار است انجام شود.
سپهر کشاورز می‌گوید: سهام عدالت می‌توانست به‌عنوان یک صندوق جداگانه عرضه شود که مدیریت آن همانند سایر صندوق‌ها دارای سیاست‌‌گذاری و سودآوری است با این تفاوت که سهام تشکیل‌دهنده آن قابل تغییر نیست. با توجه به اینکه سهامداران عدالت، سهامداران خرد و تازه‌وارد هستند در مواجهه با مشکلات و تغییر سیاست‌های مسئولان نمی‌دانند چه واکنشی نشان دهند.
سیاست‌های غیرشفاف مسئولان
اما محمد نوربخش دیگر کارشناس سرمایه دیدگاه متفاوتی دارد و می‌گوید: در صورتی که این سهام روی تابلویی مجزا به‌صورت بلوکی عرضه شود، انتقال سهام عدالت از تابلو اصلی به تابلوی جدید می‌تواند اتفاقی خوشایند برای سهامداران باشد و انتظار می‌رود در صورت تحقق این اتفاق قیمت سهام عدالت بالاتر از قیمت فعلی در تابلوی اصلی قیمت‌گذاری شود.
او عنوان می‌کند: عرضه چندباره سهام به صورت خرد در بورس، شاخص کل را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد و به نوسانات بازار دامن می‌زند، از این‌رو تعیین جایگاه مشخص و قیمت مناسب و عرضه بلوکی برای سهام عدالت می‌تواند نتیجه‌بخش باشد.
محمد نوربخش اظهار می‌کند: در حال‌حاضر سازوکار عرضه و نحوه قیمت‌گذاری سهام عدالت در ابهام است و مشخص نیست دولت برای عرضه سهام‌عدالت از چه مکانیزمی قرار است استفاده کند.
این کارشناس بازار سرمایه با بیان اینکه یکی از عوامل اصلی ریزش شدید شاخص بورس و کاهش قابل‌توجه ارزش سهام شرکت‌های مختلف طی چند روز گذشته، آزادسازی ۳۰ درصد دوم سهام عدالت و عدم هماهنگی بین متولیان بازار در فروش این سهام بود، یادآور می‌شود: در صورت تعیین مکانیزم مشخص، ثبات در سیاست‌گذاری‌های دولت و همچنین هماهنگی میان ارگان‌های مختلف دولتی و بازار سرمایه، این سهام می‌تواند به نقدینگی خرد برای متقاضیان فروش سهام عدالت تبدیل شود.
افزایش سود سهام عدالت
غلامرضا حیدری کرد زنگنه،کارشناس بازار سرمایه نیز در همین رابطه می‌گوید: با توجه به اینکه مدیریت معاملات سهام عدالت در تابلو عادی معاملات، به سختی انجام می‌شد سازمان بورس تصمیم گرفت این معاملات را روی تابلویی مجزا انجام دهد.
غلامرضا حیدری کرد زنگنه، با بیان اینکه هدف از اتخاذ چنین تصمیمی کنترل و حفاظت از معاملات سهام عدالت و سرمایه مردم است اظهار می‌کند: تصمیمات ناگهانی که در بازار سرمایه اعمال می‌شود بر روند معاملات تاثیرگذار است و نه‌تنها سهامداران را در تصمیم‌گیری دچار تردید می‌کند، بلکه سرعت معاملات را نیز کاهش می‌دهد.
این کارشناس بازار سرمایه عنوان می‌کند: نقل و انتقال معاملات سهام عدالت به تابلویی مجزا می‌تواند خبر خوبی برای سهامداران عدالت باشد. زیرا معاملات از طریق تابلو مجزا بسیار راحت تر خواهد بود و بر قیمت این سهام نیز تاثیرگذار است. در واقع تعریف تابلو جدید می‌تواند سبب ایجاد رقابتی خاص بین خریداران عمده شود و در نهایت سود بیشتری نصیب سهامداران کند.
او در ادامه می‌گوید: عرضه بلوکی سهام زمانی صورت می‌گیرد که شرکت‌های سرمایه‌گذاری سهام غیرمستقیم را یکجا از مردم جمع و به نمایندگی از مردم عرضه کنند درصورتی که در حال حاضر فقط یک شرکت سرمایه‌گذاری استانی وارد بورس شده است.
کرد زنگنه بیان می‌کند: یک بلوک مربوط به چند میلیون نفر است درصورتی که سهام عدالت به صورت خرد در دست مردم قرار دارد این در حالی است که سهام به شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی واگذار نشده است و شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی وکالتی از طرف مردم مبنی بر مدیریت و فروش سهام عدالت ندارد.
این کارشناس بازار سرمایه ضمن اشاره به اختلالاتی که در عرضه بلوکی سهام عدالت وجود دارد، خاطرنشان کرد: در حال حاضر هیچ شرکتی مجوز عرضه بلوکی سهام عدالت را در اختیار ندارد و به نظر می‌رسد سهامداران در عرضه بلوکی سهام عدالت همچنان با مشکلاتی دست به گریبانند.