مهندس جواد علیپورصدری
«مجله ماشین» - صحبت از خودرو که به میان میآید، همواره جوانان در گروه نخست علاقهمندان جای میگیرند، اما در بحث اتومبیلهای کلاسیک، این موضوع شکل دیگری به خود گرفته و بدون شک افراد مسن، پیشتاز میشوند. البته این امر دلایل خاصی نیز دارد که قیمت بسیار زیاد، شکل و شمایل قدیمی، کارآیی پایین و مد روز نبودن چنین خودروهایی از جمله مهمترین آنها به حساب میآیند.
در یک تعریف کلی، اتومبیلهای کلاسیک به سه رده کلی قدیمی (Classic)، عتیقه (Antique) و ارزشمند (Valuable) تقسیم میشوند که دسته اول سنی بین 25 تا 50 سال داشته و از عمر گروه دوم بیشتر از 50 سال میگذرد اما خودروهای ارزشمند، تنها به انگیزههایی مانند وجود مالکان صاحب نام یا بروز اتفاقی خاص در پیشینه آنها، حضور در فیلمهای سینمایی یا مجموعههای تلویزیونی و حتی پیروزی در مسابقات اتومبیل رانی و... به نوعی ارزش معنوی یا تاریخی رسیدهاند. در جدول زیر گروهبندی کامل خودروها بر پایه زمان تولید، گردآوری شده است:
به گزارش پایگاه خبری - تحلیلی «مجله ماشین»؛ همانطور که در این جدول نیز مشاهده میکنید، خودروهایی که از زمان اختراع این وسیله تا سال 1978 پا به عرصه گذاشتهاند را میتوان (در صورت برخورداری از شرایط لازم) به عنوان قدیمی و عتیقه شناخت اما این دستهبندی هم دربرگیرنده زیر مجموعههایی است که عبارتند از:Veteran: یا کهنه کار شامل نخستین اتومبیلها از دهه آخر قرن نوزدهم تا اولین سالهای قرن بیستم.
Brass: یا گروه دوره آلیاژ برنج که از آنها با اصطلاح Edwardian هم نامبرده میشود و تا سال 1915 ساخته شدهاند. Vintage: که شاید مناسب ترین معنی آن «دوره فراوانی» باشد و عمر آنها با آغاز دهه سوم سده بیستم پایان یافته است. Pre-War II: یا قبل از جنگ دوم جهانی مشتمل بر انواع خودروی ساخته شده در بازه زمانی 1930 تا 1947.
Post-War II: یا پس از جنگ دوم جهانی در گسترهای به مدت 30 سال تا اواخر دهه هفتاد میلادی.
با نزدیک شدن به سال 1980 و بروز تحولی بزرگ در صنعت خودروسازی جهان، نوبت به دوران اتومبیلهای پیشرفته (Modern) رسید ولی شرایط کنونی نشان از آن دارند که با فرا رسیدن دومین دهه سده بیست و یکم میلادی، خودروهای آینده (Future) وارد میدان شدهاند.
با وجود تمام این تعاریف و دسته بندیها، کلاسیک بودن یک خودرو تابع شرایط خاصی است زیرا اتومبیل کلاسیک با خودروی قدیمی (به معنای لغوی آن) فرق دارد و اگرچه تمام کلاسیکها قدیمیاند ولی همه قدیمیها کلاسیک نیستند. برای کلاسیک بودن یک اتومبیل، مواردی از قبیل تولید محدود و کم، تعداد اندک و حتی انگشت شمار موجود، محبوبیت در زمان تولید، سلامت و اصالت خودرو، بهکارگیری سیستمی خاص و متفاوت به هنگام تولید، اصلی بودن قطعات موجود روی اتومبیل و... از مهمترین موارد به شمار میآیند.
اصولاً اتومبیلهای کلاسیک از دو حالت خارج نیستند یا هنوز هم به ندرت رانده شده و استفادههای تفریحی/ نمایشی دارند یا توسط افراد علاقهمند و مطلع در میان خودروهای اسقاطی پیدا شده و با دقت بسیار و رعایت تمام جوانب مورد بازسازی کامل قرار میگیرند. بر اساس همین شرایط، قیمت خودروهای مورد بحث نیز متفاوت بوده و ناگفته پیداست اتومبیلی که از ابتدا رانده شده، به دلیل نگهداری درست، انجام تعمیرات مناسب، سرویسهای به موقع و در پی آنها برخورداری از قطعات اصلی و... ارزشمندتر بوده، طرفداران بیشتری داشته و قیمت بالاتری دارد. رسیدن به چنین جایگاهی برای خودروهای بازسازی شده، به سختی قابل دستیابی است زیرا در وهله نخست باید تعمیرکاران ماهری بخشهای مختلف موتور، انتقال نیرو، فنربندی و سایر قسمتهای مکانیکی را نوسازی کنند، سپس بدنه توسط افراد خبره بازسازی و رنگ شود تا نوبت به دوخت و ترمیم جلوداشبورد، روکشها و رویه صندلیهای داخل اتاق برسد البته در تمام این مراحل نیز باید قطعات گوناگون مکانیکی، الکتریکی، تزیینی و... تعمیر یا تعویض گردند که یافتن نمونه اصلی آنها (در صورت موجود بودن) زمان و هزینه زیادی را به دنبال دارد. از این روی اتومبیلهای گروه اول در میان کلکسیونرها و کسانی که به دنبال خودروهای کلاسیک هستند، مشتاقان بیشتری دارند اما بیشک در این بین استثناء هم وجود دارد.
کلکسیونرها معتقدند برای خرید اتومبیلی از این دست، هیچگاه نباید معروف بودن صاحب آن را ملاک قرار داد، چرا که روشن شدن هر موضوعی در رابطه با مالک اولیه، میتواند افت قیمت زیادی را برای آن خودرو به همراه داشته باشد. از سوی دیگر اتومبیل قابلیت حرکت و بهکارگیری داشته باشد و تنها به درد موزه نخورد، خودروهای موزهای خریدار چندانی نداشته و بیشتر حکم ماکتهایی را دارند که برای نگهداری آنها باید هزینه زیادی صرف کرد. نکته آخر اینکه اتومبیلی را مد نظر داشته باشید که نسل به یادآورنده آن زنده و خاطرات آن هنوز در ذهن مردم باشد تا به این ترتیب همچنان عدهای مایل به داشتن چنین اتومبیلی باشند زیرا بسیاری از خریداران خودروهای کلاسیک از جوانی آرزوی خرید یک مدل خاص را داشته اند!
از آنچه گفته شد مشخص است که ارزش وسایل نقلیه کلاسیک بسته به وضعیت حال حاضر آنها از نظر سلامت قسمتهای گوناگون، تعداد موجود، نوع تجهیزات (بین گونههای یکسان، برخورداری از امکانات بیشتر یا پیشرفتهتر در زمان تولید، مزیت بزرگی به حساب میآید)، اصالت قطعات، عملکرد صحیح بخشهای مختلف، اضافه نکردن سیستمهای جدید به اتومبیل و... مشخص میشود. در این میان تعداد محدود مالکان از ابتدا تا امروز، دسترسی به تاریخچه سرویس و تعمیر خودرو (حتی ایجاد آن برای فروش به مالک بعدی) و مناطق تردد یا حضور طولانی مدت اتومبیل در آنها نیز میتوانند بر تعیین بهای این دست خودروها اثرگذار باشند، بر همین اساس دو خودروی کاملاً مشابه از لحاظ مدل، سال ساخت، رنگ بدنه و سایر مشخصات میتوانند قیمتهای بسیار متفاوتی داشته باشند.
با اینکه از سه تا پنج سال گذشته به این سو، توجه به خودروهای کلاسیک و آنتیک موجود در کشور به عنوان نوعی میراث ملی فزونی یافته و علیرغم آنکه شاه معدوم تعدادی از نایاب ترین اتومبیلهای قدیمی دنیا را در کلکسیون خود داشته اما هنوز این قبیل خودروها جایگاه مناسب خود را در مملکت ما به دست نیاوردهاند تا کم توجهی و در خیلی موارد بیتوجهی به آنها موجب از بین رفتن این گنجهای چهار چرخ شود.
نبود کلوپهای مختلف برای شناسایی و گردآوری انواع خودروهای کلاسیک، عدم تدوین آیین نامههای فنی و رسمی در مورد حفظ و نگهداری، بازسازی و خرید و فروش این گروه از وسایل نقلیه، نبود مرجع رسمی تشخیص اتومبیلهای فرسوده از کلاسیک در مراکز بازیافت و اسقاط خودروها و حتی نداشتن مرکزی جهت تشخیص اصالت، سلامت و قیمت گذاری خودروهای کلاسیک و چندین و چند مطلب دیگر، همگی موجب شدهاند تا در کشورمان متولی خاصی برای پاسداشت و مراقبت از این نسخههای تاریخی وجود نداشته باشد، موضوعی که باعث شده در کمترین حد آن، بسیاری از علاقهمندان نتوانند وارد صنعت ارز آور و پول ساز خودروهای کلاسیک شوند.