مفهوم فیس لیفت در خودروسازان ایران و جهان

«خبرماشین» - مهندس اشکان معصومی / عبارت فیس لیفت (Face Lift) به معنای ارتقاء ظاهری در صنعت خودروسازی شامل ایجاد تغییرات ظاهری روی بدنه خودرو و تزئینات داخل کابین است. این‏گونه تغییرات در شرکت‏ های خودروسازی مطرح دنیا رواج چشمگیری داشته، به نحوی که خودروسازان بزرگ، دو تا سه سال بعد از تولید و عرضه یک محصول جدید به بازار، اقدام به ایجاد تغییراتی روی ظاهر خودرو می‏کنند و به این ترتیب خودرویی با پلت‏فرم قبلی، ولی با ظاهری جدید، به بازار ارائه می‏شود. 

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «خبرماشین»، تولید مدل جدید یک خودرو، ۱۰ سال به طول می‏انجامد و در این مدت، شرکت خودروساز دو یا سه محصول با فیس لیفت یا تغییرات ظاهری جدید به بازار عرضه می‏کند. این در حالی است که شرکت خودروساز پس از گذشت ۱۰ سال، پلت‏فرم خودرو را به طور کلی تغییر می‏دهد. در این مطلب به مقایسه مفهوم فیس لیفت در ایران و جهان می‏پردازیم. 

مفهوم فیس لیفت نزد خودروسازان جهان

خودروسازان بزرگ جهان که میزان تولید بالایی داشته و در هر سال چند مدل خودرو تحویل بازار می‏دهند، برای توسعه بازار و استفاده بهینه از خطوط تولید یک خودروی خاص، در شکل ظاهری آن خودرو تغییراتی ایجاد می‏کنند. سه نوع تغییر معمول است: Redesign، Major Facelift و Minor Facelift. 

Redesign (طراحی مجدد)

در این نوع تغییر، محصول جدید در طراحی، هیچ نشانه‏ای از خودروی نسل قبل ندارد و دارای ظاهری متفاوت است چون پلت‏فرم خودرو به طور کلی تغییر می‏یابد. برای مثال مرسدس بنز C-Class مدل 2014 یک ریدیزاین از مرسدس بنز C-Class مدل 2012 است، چون در آن نشانه‏ای از طراحی مرسدس بنز نسل قبل نمی‏بینید. ریدیزاین کردن یا طراحی مجدد یک خودرو، به عوامل زیادی مانند تولید بلند مدت یک طرح درخط تولید، ایجاد تحول در طراحی، یا ارائه طرح‏های متفاوت برای رسیدن به یک طرح خاص، بستگی دارد. 

Major Face Lift (تغییر عمده در ظاهر)

فیس لیفت ماژور، ایجاد تغییرات عمده و اصلی در طراحی خودرو، روی همان پلت‏فرم قبلی بوده که شامل تغییر طراحی ظاهر بدنه، کابین و داشبورد، افزایش آپشن‏ها، تجهیزات جدید و حتی تغییر نوع موتور خودرو است. مثلاً رنو داستر نسبت به رنو لوگان، دچار فیس لیفت عمده شده، چرا که طراحی بدنه، نوع کلاس خودرو، چراغ‏های جلو و عقب، داشبورد و حتی گیربکس و موتور خودرو نیز تغییر یافته، ولی روی همان پلت‏فرم قبلی ساخته شده است. 

Minor Face Lift (تغییر جزیی در ظاهر)

در فیس لیفت مینور، طرح کلی بدنه و داشبورد حفظ می‏گردد و تغییرات جزیی در ظاهر خودرو ایجاد می‏شود. مثلاً مرسدس بنز C-Class سال 2012 نسبت به مدل 2010 دچار فیس لیفت مینور یا جزیی شده، چرا که تنها طراحی سپر و چراغ‏های جلو دچار تغییرات ناچیزی شده است. 

هر شرکت خودروسازی، عملاً چند سال بعد از تولید، تغییراتی در طراحی بدنه، اتاق و یا امکانات آن محصول ایجاد می‏کند و آن را به عنوان یک مدل فیس لیفت به بازار می‏فرستد. برخی اوقات این تغییرات حتی شامل نوع موتور خودرو و پلت‏فرم نیز می‏شود.

سیر تحول یک مدل خودرو بر اساس احساس نیاز شرکت سازنده آن و با توجه به پارامترهای متعددی صورت می‏گیرد؛ پارامترهایی مانند زمان تغییرات ظاهری در بین رقبا، بالا رفتن تکنولوژی و کاهش محدودیت‏های طراحی، استفاده بهینه از خط تولید، به خطر افتادن جایگاه یک مدل خودرو در بازار و تغییر سیاست‏های شرکت سازنده که همه اینها در تغییر و تحول یک مدل خودرو تأثیر خواهند گذاشت. 

خودروسازان مطرح دنیا در زمینه طراحی خودرو پیشرفت‏های زیادی کرده‏اند و معمولاً خود آنها دارای مراکز تخصصی طراحی هستند و یا با یک یا چند شرکت تخصصی طراحی بزرگ قراردادهای کلان منعقد می‏کنند. به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «خبرماشین»، طرح‏های زیادی توسط مراکز تخصصی خودرو برای تغییر مدل‏های تولیدی به خودروسازان ارائه می‏گردد و از بین آنها بهترین‏ها برای تولید مدل کانسپت انتخاب می‏شوند و در خصوص طرح کانسپت از طریق رونمایی در نمایشگاه‏های بین‏المللی، از مردم نظرسنجی می‏شود. 

البته بسیاری از خودروهای کانسپت با وجود اینکه در نمایشگاه‏های بین‏المللی خودرو مورد استقبال افراد زیادی قرار می‏گیرند، ولی به دلیل طراحی خاص و نیاز به سرمایه‏گذاری هنگفت برای تولید آنها، در حد یک طرح مفهومی باقی می‏مانند و تنها نشانه‏هایی از آن، در مدل‏های جدید و طرح‏های آینده کمپانی استفاده خواهد شد. 

طراحان برتر دنیا اکثراً از کشورهای ایتالیا یا آلمان هستند که با شرکت‏های معروف خودروسازی دنیا و یا شرکت‏های تخصصی طراحی خودرو در زمینه تغییر ظاهری خودرو (فیس لیفت) همکاری می‏کنند. 

با بررسی طراحی بدنه خودروهای پرطرفدار خارجی، به این نکته پی خواهیم برد که علیرغم اعمال تغییرات در مدل این‏گونه خودروها، فرم اصلی و طراحی بدنه تغییر خاصی نکرده و تا حدودی ثابت و قابل شناسایی باقی مانده است. این امر به دلیل وجود ژن مشترک یا همان DNA یکسانی است که در طرح خانواده آنها وجود دارد. به عنوان مثال، برای محصولات کمپانی پورشه آلمان تا چندین سال امکان تولید وجود دارد، چرا که مشتریان پورشه خواستار محصولاتی با همان طرح اولیه پورشه هستند و چنین خودروسازی تنها با توجه به الزامات قانونی و محدودیت‏های زیست محیطی، با حفظ طرح اصلی و DNA خودرو، تغییرات فیس لیفت خود را روی محصولات جدید انجام می‏دهد. 

خودروسازان کره جنوبی با به‏کار گرفتن مدیران، مهندسان و طراحان شرکت‏های مطرح خودروسازی دنیا گام‏های بلندی در زمینه طراحی خودرو و فیس لیفت مدل‏های قبلی خود برداشته‏اند. در این شرکت‏های خودروسازی، تغییرات ظاهری و سیستمی به یکباره انجام می‏شود و هر چند سال یک بار مدل جدیدی با تغییر طراحی و ارتقاء موتور و سیستم‏های ایمنی جدید توسط آنها ارائه می‏شود. به همین دلیل، طول عمر یک مدل خودرو در خط تولید این کارخانه‏ها از 10 به 4 سال کاهش یافته و نسل جدید یک خودرو با ایجاد تغییرات در طراحی ظاهری، کیفیت، ایمنی و حتی تغییر موتور به بازار ارائه می‏شود. 

خودروسازان بزرگ دنیا در حال حاضر برای تغییرات مدل 10 سال بعد برنامه‏ریزی و طراحی می‏کنند و در مدت 4 تا 5 سال چند مدل کانسپت طراحی کرده و یک مدل جدید با تغییر طرح کلی به بازار عرضه می‏کنند. حتی خودروسازان چینی در سال‏های اخیر با آرایش خودروهای خود و کپی کاری از خودروسازان بزرگ، بدون توجه به مشخصات فنی محصولاتشان، توانسته‏اند به مدلی موفق و مناسب برای فیس لیفت خودروها و به دست آوردن بازار کشورهای جهان سوم تبدیل شوند، این در حالی بوده که زمان فیس لیفت برخی خودروهای چینی حتی تا 2 سال کاهش یافته است. 

مفهوم فیس لیفت نزد خودروسازان ایران

در چند سال اخیر، خودروسازان ایرانی نیز به اهمیت تغییر ظاهری محصولات یا همان فیس لیفت پی برده‏اند، ولی با توجه به اینکه عمر این هنر یا صنعت در شرکت‏های خودروسازی داخلی کم است، لذا باید برنامه‏های منسجم تری برای این امر تدوین کنند. 

فرآیند تغییر ظاهر خودرو در خودروسازی ایران از 4 سال قبل آغاز شده که دارای روندی مثبت بوده، هر چند که خودروسازان ایران در ابتدای مسیر فیس لیفت هستند، ولی به دلیل ارزیابی مثبت روند تغییر ظاهر خودروهای داخلی، باید مورد تشویق قرار گیرند و تجهیزات و تسهیلات مورد نظر برای پیشبرد این امر در اختیارشان قرار گیرد.

در این خصوص باید از تجربیات خودروسازان بزرگ دنیا استفاده کرد، چرا که این‏گونه شرکت‏ها در زمینه تغییر طراحی محصولات خود با شرکت‏های تخصصی طراحی خودرو قرارداد منعقد می‏کنند و طی چندین سال از مشاوره طراحی آن ها بهره می‏برند، ولی در ایران با توجه به میزان پایین تولید خودرو و همچنین عدم وجود شرکت‏های طراحی خودروی بین‏المللی، این امر هنوز امکان‏پذیر نشده است. 

روال تغییر طرح در ایران کمی متفاوت بوده و معمولاً بعد از ارائه مشخصات طرح اولیه توسط خودروساز، با استفاده از برگزاری مسابقه طراحی بین طراحان خودروی کشور، چند طرح خاص انتخاب می‏شوند و در خصوص طرح‏های ممتاز از یک جامعه آماری شامل مشتریان و مصرف کنندگان، نظرخواهی صورت می‏گیرد و پس از نظرسنجی، طرح انتخابی اکثریت مردم برای اجرا، نهایی می‏شود. 

برای مشتریان ایرانی اولویت نخست در خرید خودرو، قیمت است و تجهیزات و امکانات، در مرتبه بعدی قرار می‏گیرند. از این رو خودروسازان داخلی برای فروش خودروهای فیس لیفت خود، باید هزینه‏های تولید را به نحوی تنظیم کنند که مشتریان توانایی و امکان خرید خودرو را داشته باشند. به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «خبرماشین»، در این راه بخش آکادمیک علوم مهندسی خودروی کشور، در حال طراحی و ارائه یک پلت‏فرم مشترک است تا چند خودرو بر مبنای آن تولید گردد. در این روند، به دلیل یکسان بودن پلت‏فرم محصولات، هزینه‏های تولید کاهش می‏یابد و اکثر هزینه‏های تولید در بخش طراحی بدنه و داشبورد که در معرض دید مصرف کننده هستند، صرف خواهد شد. 

متأسفانه در خودروهای ایرانی، DNA مشترک طراحی وجود ندارد و خودروسازان داخلی، الزامی برای وفادار ماندن به طرح اولیه و DNA مشترک خانواده محصولاتشان نمی‏بینند. از همین رو ارائه یک مدل جدید در بازار با تنوع نظرات مشتریان و مصرف کنندگان مواجه خواهد شد و به همین دلیل طراحی ظاهری خودروهای داخلی تغییر چندانی نکرده است، ولی در خودروسازان خارجی به دلیل برنامه‏ریزی‏های دقیق، کلیه این تغییرات یکباره انجام شده و تنها در مدت 4 سال، مدل جدید یک خودرو با تغییرات عمده ظاهری و تکنولوژیک به بازار عرضه می‏شود. 

این در حالی است که در ایران تغییرات یک مدل خودرو براساس نیازهای ضروری انجام می‏شوند که با توجه به عدم تغییر ظاهری خودرو، باعث قابل مشاهده نبودن بسیاری از تغییرات انجام شده می‏گردد. 

در ایران فیس لیفت‏های سایپا X111، پارس تندر و سورن از نمونه‏های موفق خودروسازان داخلی محسوب می‏شوند که به ترتیب تغییر یافته خودروهای پراید هاچ‏بک، رنو تندر و سمند هستند. مثلاً وانت آریسان بعد از نیم قرن به عنوان فیس لیفتی برای پیکان وانت معرفی شده که علاوه بر تغییرات ظاهری، به کولر، استاندارد آلایندگی و فرمان هیدرولیک مجهز شده، در صورتی که در خودروسازان خارجی، این تغییر مدل تنها در مدت 4 تا 5 سال صورت می‏گیرد. 

ذکر این نکته لازم است که تغییرات ظاهری کوچکی مانند تغییر چراغ، گلگیر یا در موتور، همانند تغییری که در خودروی سایپا132 نسبت به 131 ایجاد شد، برخلاف تصور عامه، مشکل بوده و به تست‏های مختلف فنی، هزینه بالا و زمان زیادی نیاز دارد، یا مثلاً نصب موتور ملی و ترمز ABS روی خودروی سمند که نتیجه فعالیت‏های مهندسی بوده و با توجه به بضاعت خودروسازان داخلی، قابل تقدیر است. 

خودروسازان موفق بین‏المللی از هم اکنون تغییرات طرح 10 سال بعد خود را برنامه‏ریزی می‏کنند، در صورتی که خودروسازان داخلی، امروز به رفع ایرادات محصولات جاری پرداخته و کارهایی را انجام می‏دهند که باید چند سال قبل به آنها می‏پرداختند، مثل کاهش میزان آلایندگی خودروها، طراحی گیربکس‏های اتوماتیک و تولید موتورهای سبک. به عنوان مثال، فیس لیفت دنا بعد از 15 سال از خودروی سمند تولید و به بازار عرضه شد، در حالی که خودروسازانی همچون هیوندای یا تویوتا در این مدت، 4 یا 5 تغییر طرح کلی داشته و چند مدل مختلف به بازارهای جهانی عرضه کرده‏اند. 

کوتاه کردن زمان تغییرات طراحی و ظاهری محصولات داخلی، نیازمند ایجاد مراکز تخصصی طراحی و توسعه خودرو بوده و از طرف دیگر، خودروسازان باید فعالیت‏هایی نظیر مطالعات بازار و نیازسنجی مصرف‏کنندگان را جدی تر بگیرند. به عنوان مثال، علیرغم اصلاحات فنی زیادی که از ابتدای تولید پراید در آن ایجاد شده، این تغییرات برای مشتریان قابل لمس نبوده اند، چرا که ظاهر این خودرو نسبت به گذشته، تغییر زیادی نکرده است.